Een studie gepubliceerd in JAMA Pediatrics heeft een langlopend debat nieuw leven ingeblazen: of het toevoegen van fluoride aan drinkwater een voorzichtige manier is om tandbederf te voorkomen, of een potentieel giftige vergissing.
Het onderzoek, dat zich richtte op moeder-kind paren uit zes Canadese steden, ontdekte dat een hoge blootstelling aan fluoride tijdens de zwangerschap gecorreleerd was met lagere IQ-scores bij jonge kinderen, vooral jongens.
“Gebaseerd op het huidige bewijs, is het een redelijke aanbeveling om vrouwen te vertellen hun fluoride-inname tijdens de zwangerschap te verminderen,” zegt studie co-auteur Christine Till, een universitair hoofddocent psychologie aan de York University in Toronto. “Het is een laaghangend fruit aanbeveling voor de veiligheid van de foetus. Dat is een no-brainer.”
Maar zelfs de hoofdredacteur van JAMA Pediatrics, Dr. Dimitri Christakis, waarschuwt dat het debat over fluoridering nog lang niet beslecht is, zoals hij schreef in een begeleidende editor’s note.
“We waren ons er terdege van bewust dat dit waarschijnlijk zou worden overgespeeld, en verkeerd gespeeld, in de publieke arena. Maar het moet er zijn,” zegt Christakis, die ook professor in de kindergeneeskunde is aan de Universiteit van Washington. “Het is een belangrijke studie. Het is niet de definitieve studie. Wetenschap is een incrementeel proces.”
De V.S. begonnen met het toevoegen van fluoride aan sommige openbare watervoorzieningen in de jaren 1940, in een poging om tanden te versterken en tandbederf te voorkomen, en het onderzoek ernaar heeft zich in de daaropvolgende decennia opgestapeld. In hoge doses kan fluoride volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zelfs de tanden van mensen beschadigen – en uit onderzoek, waarvan een groot deel op dieren is uitgevoerd, blijkt dat het ook in verband kan worden gebracht met ernstigere bijwerkingen, zoals botkanker en cognitieve stoornissen. Gedeeltelijk vanwege die controverse hebben meer dan 300 gemeenschappen in Noord-Amerika de afgelopen 20 jaar gestemd voor het beëindigen van fluoridatieprogramma’s, volgens de anti-fluoride activistengroep Fluoride Action Network. Vandaag had ongeveer 66% van de Amerikanen en 39% van de Canadezen toegang tot gefluorideerd water.
De VS verlaagden in 2015 de aanbevolen hoeveelheid fluoride in drinkwatervoorzieningen, van maximaal 1,2 milligram per liter tot 0,7 milligram per liter, voornamelijk om potentiële schade aan tanden te beperken. (Canada definieert 0,7 milligram per liter ook als het optimale niveau van fluoridering). De Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention beweert dat waterfluoridering veilig is en riep het in 1999 zelfs uit tot een van de 10 grootste successen op het gebied van volksgezondheid van de 20e eeuw. Tussen 2008 en 2011 hebben onderzoekers aanstaande moeders gerekruteerd tijdens de eerste 14 weken van een gezonde zwangerschap. Ongeveer 500 vrouwen leverden urinemonsters tijdens elk trimester van de zwangerschap, die de onderzoekers gebruikten om fluorideniveaus te meten. Vierhonderd vrouwen beantwoordden ook vragen over of ze in een gemeente woonden waar fluoride aan het water werd toegevoegd, en hoe vaak ze leidingwater dronken. Nadat de vrouwen waren bevallen, legden hun kinderen op 3- of 4-jarige leeftijd een IQ-test af.
De onderzoekers ontdekten dat de zelfgerapporteerde hoge fluoride-inname samenhing met lagere IQ-scores bij zowel jongens als meisjes. Maar wanneer gekeken werd naar de feitelijke fluoride metingen uit urinemonsters van de moeder, en na correctie voor factoren zoals opleiding van de moeder en gezinsinkomen, was een hogere inname gecorreleerd met lagere IQ scores bij jongens, maar niet bij meisjes. Dat is waarschijnlijk omdat de zelfgerapporteerde fluoride-inname specifiek betrekking had op fluoride die via drankjes werd geconsumeerd, wat betekent dat kinderen waarschijnlijk aan hetzelfde water werden blootgesteld toen ze opgroeiden. In urinemonsters van de moeder werd echter ook fluoride uit voedingsbronnen en tandheelkundige producten opgevangen, waardoor een vollediger beeld van prenatale risicofactoren ontstaat, aldus Till. Eerder onderzoek bij proefdieren suggereert ook dat mannen gevoeliger zijn voor schade door fluoride, en ander onderzoek suggereert dat ze een hoger risico lopen op neurologische ontwikkelingsstoornissen zoals ADHD, dus het is niet helemaal verrassend dat hun IQ-scores nauwer verbonden zouden zijn met fluorideblootstelling, voegt ze eraan toe.
Het drinken van een extra milligram fluoride per dag- ongeveer een liter behoorlijk gefluorideerd water, plus een kop thee (die zelf een bron van fluoride is)-tijdens de zwangerschap vertaalde zich in een gemiddelde daling van 3.Ik zou zelfs beweren dat twee IQ-punten iets zou zijn, op bevolkingsniveau, waar we ons zorgen over moeten maken,” zegt Till.
Christakis benadrukt dat dit slechts één onderzoek is, en een observationeel onderzoek, wat betekent dat er alleen is gekeken naar verbanden tussen fluoride-inname en IQ, in plaats van willekeurig een aantal vrouwen toe te wijzen om fluoride in te nemen en vervolgens de ontwikkeling van hun kinderen te volgen in vergelijking met een controlegroep. (Er is geen ethische manier om zo’n studie te voltooien, zegt Christakis.) Desalniettemin zegt Christakis dat deze specifieke studie sterker was dan sommige die ervoor kwamen, omdat het moeders en kinderen in de tijd volgde en objectieve fluoridemetingen via urine gebruikte.
Extra studies zijn nodig, maar een echte conclusie kan lang op zich laten wachten, waardoor vrouwen die nu zwanger zijn of binnenkort zwanger worden in een impasse blijven. “De echte vraag die moet worden gesteld is: ‘Wat zou u een zwangere vrouw adviseren om vandaag te doen, op basis van wat u nu weet?'” zegt Christakis. “Dat is een persoonlijke beslissing; dat is iets anders dan een beslissing van het overheidsbeleid. Ik pleit er niet voor, op basis van deze studie, dat we per se het overheidsbeleid moeten veranderen – maar ik zou de blootstelling aan fluoride minimaliseren” tijdens een individuele zwangerschap.
Dit verhaal is bijgewerkt om de studieopzet te verduidelijken.
Schrijf naar Jamie Ducharme op [email protected].