Koortslippen zijn kleine blaasjes die zich meestal op en rond de lippen ontwikkelen. Nadat de blaasjes zijn gebroken, vormt zich een korstje over de ontstane zweer. Een koortslip geneest meestal binnen twee tot vier weken zonder een litteken achter te laten. Hoewel er geen genezing bestaat, kan behandeling met bepaalde medicijnen een koortslip sneller doen genezen.

Oorzaken

Een koortslip wordt veroorzaakt door bepaalde stammen van het herpes simplex virus (HSV) die blaasjes kunnen veroorzaken op en rond de mond, of op de geslachtsdelen.
Ze zijn het besmettelijkst als er vocht uit de blaasjes sijpelt, maar het virus kan ook op een andere persoon worden overgedragen als de blaasjes te klein zijn om te zien. Overdracht vindt plaats door nauw contact, waaronder seks, zoenen en het delen van eetgerei, scheermesjes en handdoeken.
De meeste mensen worden op jonge leeftijd voor het eerst blootgesteld aan het virus na nauw contact met iemand die een koortslip heeft. De infectie is blijvend. Na de eerste episode van herpes infectie, ligt het virus inactief (slapend) in zenuwen in de huid. Meestal veroorzaakt het geen symptomen, maar bij sommige mensen wordt het virus periodiek gereactiveerd en komt de koortslip weer terug.
Het terugkeren van een koortslip kan worden uitgelokt door:

• Virale infectie of koorts (daarom wordt een koortslip ook wel ‘koortsblaasjes’ genoemd)
• Anxiety of stress
• Vermoeidheid/fysieke uitputting
• Blootstelling aan zonlicht en/of wind
• Hormonale veranderingen, zoals die in verband met de menstruatie
• Veranderingen in het immuunsysteem.

Koude zweren hebben de neiging om telkens op dezelfde plaats te verschijnen omdat het virus sluimert in de zenuwen die naar die plaats op de huid leiden.

Complicaties

De koortslip veroorzakende HSV kan problemen veroorzaken op andere plaatsen van het lichaam dan de mond, waaronder:

• Vingertoppen: HSV kan zich verspreiden naar de vingers. Kinderen die bijvoorbeeld op hun duim zuigen, kunnen de infectie van hun mond op hun duim overbrengen
• Ogen: HSV kan ooginfecties veroorzaken. Herhaalde ooginfecties kunnen leiden tot littekenvorming en letsel, en mogelijk zichtproblemen of blindheid
• Wijdverspreide huidgebieden: Mensen met eczeem, een ontstekingsziekte van de huid, lopen een groter risico dat koortslip zich over hun lichaam verspreidt
• Andere organen: Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem kan HSV ook het ruggenmerg, de hersenen en andere organen aantasten.

Mensen die een verzwakt immuunsysteem hebben als gevolg van andere medische aandoeningen of medische behandelingen, lopen een hoger risico op complicaties van HSV. Medische aandoeningen en behandelingen die het risico op complicaties verhogen zijn onder andere:

• HIV/AIDS
• Zware brandwonden
• Kankerchemotherapie
• Drugs gebruikt om afstoting van orgaantransplantaties te voorkomen.

Tekenen en symptomen

De tekenen en symptomen van een koortslip variëren naargelang het om een eerste uitbraak of een recidief gaat, en kunnen doorgaans verscheidene dagen aanhouden. Het kan twee tot vier weken duren voordat de blaasjes volledig genezen zijn. De tekenen en symptomen van een koortsliprecidief zijn meestal minder ernstig dan die van de eerste uitbraak.
Een koortslipepisode doorloopt gewoonlijk verschillende symptoomstadia gedurende een periode van twee of drie dagen:

• Branderigheid of tinteling en jeuk rond de lippen gedurende ongeveer een dag voordat er blaasjes verschijnen
• Kleine, met vloeistof gevulde blaasjes breken uit langs de rand waar de rand van de lippen de huid van het gezicht raakt. Minder vaak komt een koortslip voor rond de neus of op de wangen
• De blaasjes barsten en laten ondiepe open zweertjes achter die vocht afscheiden en vervolgens korstjes vormen.

Een eerste keer kan gepaard gaan met koorts, pijnlijk tandvlees, keelpijn, hoofdpijn, spierpijn en/of gezwollen lymfeklieren.

Diagnose

Uw huisarts kan de diagnose koortslip meestal stellen door er naar te kijken. Hij of zij kan een monster van de blaar nemen voor onderzoek in een laboratorium om de diagnose te bevestigen.

Behandeling

Hoewel een koortslip over het algemeen zonder behandeling verdwijnt, kunnen verschillende soorten antivirale geneesmiddelen op recept of in de apotheek het genezingsproces versnellen.
Topische antivirale crèmes zijn verkrijgbaar in de apotheek. Ze moeten meerdere malen per dag op de koortslip worden aangebracht en werken het best als ze worden aangebracht zodra u het vroege tintelende gevoel herkent.
Oraale antivirale geneesmiddelen in tabletvorm zijn op recept verkrijgbaar. In het algemeen werken de tabletten beter dan de crèmes. Antivirale tabletten worden meestal voorgeschreven wanneer een koortslip erg groot en pijnlijk is, of steeds terugkomt. Voor bijzonder ernstige infecties kunnen sommige antivirale middelen met een injectie worden toegediend.
De volgende huismiddeltjes kunnen helpen om het ongemak van een koortslip te verminderen:

• Het aanbrengen van zonder recept verkrijgbare lokale preparaten die een uitdrogend middel bevatten, zoals alcohol, kan de genezing versnellen
• Een vochtinbrengende crème aanbrengen om droge lippen te verzachten
• Een ijslaag aanbrengen bij de eerste tekenen van tinteling kan de duur van de zweer verkorten of voorkomen dat het een echte koortslip wordt
• Een pijnstillende crème aanbrengen die zonder recept verkrijgbaar is, zoals die met lidocaïne of benzocaïne, kan de pijn enigszins verlichten.

U moet naar de huisarts gaan als:

• Een koortslip niet binnen 10 dagen is genezen
• De koortslip erg groot of pijnlijk is
• U of uw kind ook gezwollen, pijnlijk tandvlees en zweertjes in de mond heeft
• U zwanger bent
• U een verzwakt immuunsysteem heeft.

Een apotheker kan crèmes aanbevelen om de pijn en irritatie te verlichten, antivirale crèmes om de genezingstijd te versnellen, en pleisters tegen koortslip om de huid te beschermen terwijl deze geneest.

Preventie

Een antiviraal geneesmiddel dat regelmatig moet worden ingenomen, kan worden voorgeschreven aan mensen die vaak een terugkerende koortslip krijgen of die een hoog risico op complicaties lopen.
Als zonlicht recidieven lijkt uit te lokken, kan het regelmatig aanbrengen van lippenbalsems met sunblock of zinkoxidecrème om uw lippen tegen de zon te beschermen, helpen een uitbraak te voorkomen.
Wanneer u koortslipblaasjes hebt, kan het nemen van de volgende voorzorgsmaatregelen helpen voorkomen dat u koortslip verspreidt naar andere mensen of naar andere delen van uw lichaam:

• Vermijd huid-op-huid contact met anderen, vooral iemand zoenen of orale seks hebben
• Vermijd het delen van voorwerpen zoals bestek, handdoeken, lippenstift of lippenbalsem, die het virus kunnen verspreiden als er blaasjes zijn
• Vermijd het zoenen van baby’s als u een koortslip heeft, omdat dit kan leiden tot neonatale herpes, wat een ernstige aandoening is bij pasgeboren baby’s
• Aanraken van een koortslip vermijden tenzij je crème aanbrengt
• Je handen wassen met water en zeep voor en na het aanbrengen van crème en voor het aanraken van andere lichaamsdelen of andere mensen, vooral baby’s.

Als uw koortslip wordt uitgelokt door stress, kunnen ontspanningstechnieken, zoals diepe ademhalingsoefeningen en meditatie, helpen om het terugkomen te verminderen.