Fruitliefhebber | 28.02.2018
Toen moeder natuur de vijg bedacht, lijkt ze zich te hebben afgevraagd: ‘Waarom voor de makkelijke optie gaan?’ De plant berust op een uiterst complex – en enigszins macaber – bestuivingsproces om vrucht te kunnen dragen.
Het leven van een vijgenwesp ligt vast aan een strikt afgebakend spoor. Haar eindbestemming is het centrum van een vrucht.
Laten we beginnen op het exacte moment dat een vrouwelijke vijgenwesp in een vijg klimt. Ze hoeft niet te graven; de natuur heeft een klein gaatje voor haar achtergelaten. Maar korte stekels op haar hoofd vergemakkelijken haar doorgang door de onrijpe vrucht.
Toch is de ruimte schaars. Onderweg zal het insect, dat slechts 2 tot 3 millimeter groot is, haar vleugels, en grote segmenten van haar antennes en poten verliezen. Daarmee is haar lot bezegeld: de wesp zal nooit meer opduiken. Dat hoeft ze ook niet. Ze draagt het stuifmeel mee van de vijg waarin ze geboren is, om de vijg te bestuiven waarin ze zal vergaan.
Het drama binnenin
Om te begrijpen waarom de wesp naar binnen moet klimmen, moet men weten dat de vijg niet is zoals andere soorten fruit. In tegenstelling tot een appel, bijvoorbeeld, ontwikkelt hij zich niet uit een bloesem. Het is meer een verzameling van kleine bloesems in een peervormig omhulsel. Met andere woorden, wat we eten zijn de bloesems, die in het geval van de vijg niet buiten maar binnen in de vrucht zitten.
De wesp voert stuifmeel naar het centrum van deze verzameling bloesems en legt daar haar eitjes. Daarna sterft ze. Niet-stuivende wespen werpen hun eitjes af en leven op dezelfde manier.
Als de vijg zich ontwikkelt, rijpen de eitjes uit tot larven die veranderen in poppen en vervolgens in wespen. De eerste officiële daad voor de mannelijke exemplaren is paren met een vrouwtje. Daarna graven de mannetjes een tunnel uit de vijg. Moeder natuur heeft weinig meer voor hen in petto. De mannetjes van de meeste soorten worden zonder vleugels geboren en leven niet lang als ze eenmaal uit de vrucht zijn ontsnapt.
De vrouwtjes volgen hun mannelijke soortgenoten uit de tunnels, oogsten onderweg stuifmeel, voor ze naar een andere vijgenboom in de buurt vliegen. Daar zal het vrouwtje een nieuwe vijg vinden met een klein gat. Ze kruipt erin en verliest haar vleugels, voelsprieten en poten. De reis begint opnieuw.
Eten we een wesp als we in een vijg bijten?
Iedereen die ooit een vijg heeft gegeten, kent de knapperigheid die ontstaat als je op de vrucht bijt. Betekent dat dat we op dode wespen zitten te kauwen? Gelukkig niet. De krokante stukjes die tussen onze tanden terechtkomen zijn eigenlijk gewoon zaden. Een enzym dat ficain heet, ontbindt elke wesp daarin volledig.
Meer nog, we cultiveren vijgen al duizenden jaren. In die tijd heeft de mens vijgensoorten ontwikkeld die zichzelf bestuiven, zodat er geen wespen nodig zijn.
Klaus Esterluss