Een op de zes volwassenen heeft elke week te maken met geestelijke gezondheidsproblemen zoals depressie of angst. En niet alleen is geestelijke gezondheidsproblemen wereldwijd een van de meest voorkomende oorzaken van ziekten – ze nemen ook nog eens toe. Het vinden van manieren om de geestelijke gezondheid te verbeteren is daarom essentieel.

Een therapievorm die steeds populairder wordt, is “ecotherapie”, waarvan de voorstanders beweren dat het het geestelijk en lichamelijk welzijn kan verbeteren. Soms aangeduid als groene oefening of groene zorg, dit type van formele therapeutische behandeling omvat actief zijn in natuurlijke ruimtes. Het wordt ook gezien als een van de grootste wellness-trends van 2020, hoewel de praktijk verre van nieuw is.

Hoewel de definities van ecotherapie variëren, zijn de meesten het erover eens dat het een regelmatige, gestructureerde activiteit is die:

1. onder leiding van een therapeut
2. gericht is op een activiteit (zoals tuinieren), in plaats van een gezondheidsresultaat
3. plaatsvindt in een natuurlijke omgeving
4. inhoudt interactie met en het verkennen van de natuurlijke wereld, en
5. stimuleert sociale interactie.

Het belangrijkste verschil tussen ecotherapie en recreatie is echter de aanwezigheid van een opgeleide beoefenaar of therapeut. De rol van de therapeut wordt vaak over het hoofd gezien, maar zij zijn de sleutel tot het vergemakkelijken van de interacties van de cliënten met zowel de natuurlijke als de sociale omgeving en tot het stellen van klinische doelen voor de sessie. Voorbeelden van ecotherapeutische activiteiten zijn tuinieren, landbouw, boswandelingen, en natuurkunst en -ambachten. Net als de cliënt neemt de therapeut actief deel aan de ecotherapiesessie; in feite is het vaak moeilijk om onderscheid te maken tussen de cliënt en de therapeut.

Maar waarom geloven mensen dat ecotherapie zo heilzaam is voor de geestelijke gezondheid? De wetenschappelijke basis voor ecotherapie komt uit onderzoek uit het verleden dat heeft aangetoond dat natuurlijke omgevingen goed zijn voor zowel de geestelijke als de lichamelijke gezondheid. Een systematische review analyseerde de voordelen van natuurlijke omgevingen voor de gezondheid en ontdekte dat interactie met natuurlijke omgevingen – zoals wandelen of hardlopen in een openbaar park – een reeks gezondheidsvoordelen kan opleveren, waaronder verminderde stress en verbeterde stemming, welzijn en gevoel van eigenwaarde.

Onderzoek heeft ook aangetoond dat natuurlijke omgevingen ook lichaamsbeweging aanmoedigen. Bijvoorbeeld, een ecotherapie tuinieren sessie niet alleen de interactie met de natuur, maar ook de matig-vigorische fysieke activiteit geassocieerd met tuinieren. Studies tonen aan dat fysieke activiteit in een natuurlijke omgeving meer gezondheidsvoordelen heeft dan fysieke activiteit in een andere omgeving. Enkele van deze voordelen zijn minder stress en een betere stemming.

Ecotherapie kan ook mogelijkheden bieden om te socialiseren, wat een andere reden is voor het gebruik ervan als een behandeling voor de geestelijke gezondheid. Onderzoek toont aan dat eenzaamheid en sociaal isolement twee keer zo schadelijk zijn voor de gezondheid als obesitas. Ze zijn ook schadelijker dan lichamelijke inactiviteit en zijn even schadelijk voor onze gezondheid als het roken van 15 sigaretten per dag. Uit onderzoek blijkt dat ouderen met sterke sociale relaties 50% meer kans hebben om te overleven.

Ecotherapie kan mensen ook een gevoel van prestatie en doelgerichtheid geven. Het kan structuur en routine bieden aan mensen die dit misschien niet hebben in hun leven, misschien vanwege hun slechte geestelijke gezondheid. Het hebben van structuur en routine is een aspect van het hebben van werk dat uit onderzoek blijkt dat gunstig is voor de geestelijke gezondheid.

De therapeut speelt niet alleen een sleutelrol bij het faciliteren van de betrokkenheid van de cliënt bij de natuurlijke en sociale omgeving, maar zorgt er ook voor dat elk van de ecotherapiesessies een gedefinieerd doel heeft. Het is gebruikelijk dat zowel de cliënt als de therapeut werken aan het bereiken van dit doel. Bijvoorbeeld, in het geval van een ecotherapietuinproject kan het doel zijn om een gemeenschapstuin te ontwikkelen. Bij recreatieve activiteiten worden de specifieke omgeving, de soorten en frequentie van sociale interactie en het doel van de gekozen activiteit allemaal gestuurd door de deelnemer.

Het bewijs voor ecotherapie

Veel van het bewijs dat de voordelen van ecotherapie aantoont, komt momenteel uit kwalitatieve gegevens. Bijvoorbeeld, een studie interviewde mensen die naar de geestelijke gezondheidszorg waren verwezen om de effecten van ecotherapie te begrijpen. Het programma verbeterde naar verluidt de fysieke en mentale gezondheid, en zorgde voor dagelijkse structuur en routine. Het stelde de deelnemers ook in staat nieuwe vaardigheden te leren en te socialiseren. Maar er waren geen statistische gegevens om deze bevindingen te staven. Dit betekent dat de bevindingen van de studie uitsluitend gebaseerd waren op de gerapporteerde ervaringen van de deelnemers, wat mogelijk geen accuraat beeld geeft van het effect dat ecotherapie zou hebben op de bredere bevolking.

Desondanks neemt het onderzoek naar de voordelen van ecotherapie toe. In één diepgaande analyse werden negen verschillende ecotherapieprogramma’s onder de loep genomen. Daaruit bleek dat mensen die hadden deelgenomen aan een of ander ecotherapieprogramma vanaf het begin van hun behandeling significante verbeteringen vertoonden op het gebied van gevoel van eigenwaarde, welzijn en sociale integratie, en zich ook meer verbonden voelden met de natuur. Deelnemers hadden ook significante verbeteringen in stemming, met gevoelens van woede, spanning, depressie en verwarring verminderd na slechts één ecotherapiesessie.

Andere studies suggereren verminderde fysiologische stress, en verbeteringen in angst, depressie, stemming en gevoel van eigenwaarde bij mensen met een reeks psychiatrische ziekten, waaronder bipolaire stoornis, depressie, en een beter welzijn en grotere sociale betrokkenheid bij mensen met dementie die deelnamen aan een tuinierprogramma.

Ondanks toenemende berichten over de gezondheidsvoordelen van ecotherapie, is er nog steeds behoefte aan wetenschappelijk bewijs van hoge kwaliteit om de effectiviteit ervan beter te ondersteunen. Grootschalig, gerandomiseerd en streng gecontroleerd onderzoek is echter moeilijk, omdat alle ecotherapieprojecten uniek zijn. Elk project omvat verschillende activiteiten en omgevingen, variërende intensiteit van de oefeningen en deelnemers met uiteenlopende gezondheidsbehoeften. De veelzijdigheid en het unieke karakter van deze programma’s zou echter wel eens precies datgene kunnen zijn wat bijdraagt tot positieve gezondheidsresultaten.