Gerardus Mercator, pierwotne nazwisko Gerard De Cremer, lub Kremer? (ur. 5 marca 1512, Rupelmonde, Flandria – zm. 2 grudnia 1594, Duisburg, Księstwo Cleve), flamandzki kartograf, którego najważniejszą innowacją była mapa, zawierająca to, co później znane było jako rzut Merkatora, na której równoleżniki i południki przedstawione są jako linie proste rozmieszczone tak, aby w każdym punkcie uzyskać dokładny stosunek szerokości do długości geograficznej. Wprowadził również termin atlas dla zbioru map.

Rodzina Mercatora przeniosła się z Niemiec do Flandrii na krótko przed jego narodzinami. Kształcił się w Hertogenbosch (Holandia), otrzymując wykształcenie w zakresie doktryny chrześcijańskiej, dialektyki i łaciny. W 1530 r. wstąpił na Katolicki Uniwersytet w Leuven (Louvain ), aby studiować nauki humanistyczne i filozofię, a w 1532 r. ukończył studia z tytułem magistra.

W tym czasie napadły go wątpliwości religijne, ponieważ nie mógł pogodzić biblijnej relacji o powstaniu wszechświata z tą, którą przedstawił Arystoteles. Po dwóch latach studiów, które zaprowadziły go do Antwerpii i Mechelen, wyszedł z osobistego kryzysu, umocniony w wierze, z mniejszym entuzjazmem do filozoficznych spekulacji. Ponadto przywiózł z powrotem do Leuven świeżo nabyte upodobanie do geografii.

Pod kierunkiem Gemmy Frisiusa, czołowego matematyka teoretycznego w Niderlandach, który był także lekarzem i astronomem, Mercator opanował podstawy matematyki, geografii i astronomii. Frisius i Mercator uczęszczali również do warsztatu Gaspara à Myrica, grawera i złotnika. Dzięki połączonej pracy tych trzech mężczyzn Leuven stało się wkrótce ważnym ośrodkiem konstruowania globusów, map i instrumentów astronomicznych. W 1534 r. Mercator poślubił Barbarę Schellekens, z którą miał sześcioro dzieci.

W wieku 24 lat Mercator był już znakomitym rytownikiem, wybitnym kaligrafem i wysoko wykwalifikowanym twórcą instrumentów naukowych. W latach 1535-36 współpracował z Myricą i Frisiusem przy konstruowaniu globusa ziemskiego, a w 1537 r. jego niebiańskiego odpowiednika. Globusy te demonstrują swobodną i pełną wdzięku kursywę, za pomocą której Mercator miał zmienić oblicze XVI-wiecznych map. W tym okresie zaczął również budować swoją reputację głównego geografa tego stulecia, publikując serię drukowanych dzieł kartograficznych: w 1537 r. mapę Palestyny, w 1538 r. mapę świata w rzucie podwójnego serca, a około 1540 r. mapę Flandrii. W 1540 r. opublikował także zwięzły podręcznik kursywy literniczej Literarum Latinarum quas Italicas cursoriasque vocant scribende ratio, do którego sam wyrył klocki drewniane.

W 1544 r. został aresztowany i uwięziony pod zarzutem herezji. Jego skłonność do protestantyzmu i częste nieobecności w Leuven w celu zbierania informacji do swoich map wzbudziły podejrzenia; był jednym z 43 tak oskarżonych obywateli. Ale władze uniwersytetu stanęły za nim murem. Po siedmiu miesiącach został zwolniony i powrócił do dawnego trybu życia. Uzyskał przywilej drukowania i publikowania książek i mógł swobodnie kontynuować studia naukowe.

W 1552 roku Mercator przeniósł się na stałe do Duisburga w księstwie Cleve. Stał się tam znaną postacią. Pomógł księciu w założeniu gimnazjum i opracowaniu jego programu nauczania. Po założeniu warsztatu kartograficznego i zaangażowaniu własnych grawerów powrócił do swoich głównych zainteresowań.

W 1554 r. opublikował mapę Europy, którą rozpoczął w Leuven, a w latach 1559-1562 uczył matematyki w gimnazjum. W tych pracowitych latach prowadził również badania genealogiczne dla księcia Wilhelma, sporządził Konkordancję Ewangelii i skomponował szczegółowy komentarz do pierwszej części Listu Pawła do Rzymian. W 1564 r. ukończył mapę Lotaryngii (obecnie zaginioną) i Wysp Brytyjskich. Publiczne uznanie dla jego osiągnięć przyszło w 1564 r. wraz z mianowaniem go nadwornym „kosmografem” księcia Wilhelma z Cleve. W tym czasie udoskonalił swój rzut, który pozwalał marynarzom kierować kursem na duże odległości poprzez kreślenie linii prostych bez konieczności ciągłego korygowania wskazań kompasu. Technika ta uwieczniła jego nazwisko w „rzucie Mercatora”, którego użył na swojej mapie świata w 1569 roku.

Mercator rozpoczął następnie realizację serii publikacji mających na celu opisanie powstania świata i jego późniejszej historii. Atlas ten – termin nadal używany dla określenia zbioru map – nigdy nie został w pełni zrealizowany.

W 1569 roku, jako pierwszą część, opublikował chronologię świata od stworzenia do 1568 roku. Następnie opublikował 27 map przygotowanych pierwotnie przez greckiego geografa Ptolemeusza, z poprawkami i komentarzem w 1578 r., pod tytułem Tabulae Geographicae C. Ptolemei ad mentem autoris restitutae et emendatae. Kolejna część Atlasu, składająca się z zestawu nowych map obejmujących Francję, Niemcy i Holandię, ukazała się w 1585 roku, a mapy Włoch, „Sclavonii” (obecnie kraje bałkańskie) i Grecji w 1589 roku. Ostatnia część, dotycząca Wysp Brytyjskich, została dołączona do wydania z poprzednimi częściami, które po jego śmierci zostało wydrukowane przez jego syna w 1595 roku. Kolejny druk nastąpił w 1602 roku, a dalsze mapy zostały dodane w późniejszym wydaniu z 1606 roku, zwykle nazywanym „Atlasem Mercatora-Hondiusa”.