Voor een kleine onderwaterplant doet zeegras heel veel goed. Deze onderwaterweiden verankeren de modder en het slib op de bodem, en houden het omringende water helder. Dat betekent dat een hele reeks van aquatisch leven er kan gedijen. Maar door problemen als gevolg van te veel voedingsstoffen in het water en andere door de mens veroorzaakte problemen is de omvang van zeegrasvelden de laatste tijd afgenomen.

In deze Untamed Science-video gaat Jonas op bezoek bij Dr. Eduardo Infantes van de Universiteit van Göteborg in Zweden. Samen kijken zij naar de bedreigingen voor waterplanten en de herstelpogingen die worden ondernomen om Zostera marina, oftewel zeegras, te redden.

Eelgrass: Wat het is, hoe het werkt en waarom we het nodig hebben.

Eelgrass, soms subaquatische vegetatie (SAV) genoemd, is ongeveer een halve centimeter breed en tot 1,5 meter (91 cm) lang. Het groeit in water dat 1 tot 3 meter diep kan zijn. Zeegras ligt altijd onder water en de wortels, wortelstokken genaamd, verankeren de plant aan de bodem. Net als veel grassen op het land vermenigvuldigt zeegras zich door in het voorjaar en de zomer honderden zaden te produceren, die met de stroming meedrijven voordat ze geleidelijk naar de bodem worden meegevoerd.

Net zoals bomen en struiken ervoor zorgen dat de bodem op het land niet erodeert, houden de wortelstokken slib en modder onder water op hun plaats. “Als er geen zeegras zou zijn, zou het water minder helder worden omdat er meer slib in suspensie zou zijn”, aldus dr. Infantes. “Zeegras kwam oorspronkelijk van het land en vestigde zich in het mariene ecosysteem.”

Eelgrass bedden spelen een verscheidenheid aan rollen in het aquatische ecosysteem. Voor sommige dieren zijn ze een bron van voedsel. Voor anderen vormt de dichte vegetatie een veilige schuilplaats voor pas uitgekomen leven, dat als een onderwater kraamkamer fungeert. Bot, schelpdieren en krabben maken allemaal op enig moment in hun leven gebruik van zeegras. Zonder zeegrasbedden, zou dat zeeleven verminderen of zelfs verdwijnen.

Trouble in Paradise: It’s not you; it’s me.

Helaas worden zeegrasvelden over de hele wereld bedreigd. Volgens de National Oceanographic and Atmospheric Association (NOAA) is 65% van de estuaria en kustwateren van de V.S. beschadigd, en die bedreigingen komen van verschillende bronnen: bootschroeven kunnen de bodem vermalen; bij het baggeren voor schelpdieren worden getande harken gebruikt en worden de bedden verscheurd. Maar de belangrijkste bedreiging komt van een proces dat eutrofiëring wordt genoemd.

Eutrofiëring wordt veroorzaakt door een verscheidenheid van activiteiten, maar de grootste bijdrage wordt geleverd door overmatige hoeveelheden fosfor en stikstof die in het water terechtkomen. Bij de verbranding van fossiele brandstoffen ontstaat fosfor in de atmosfeer, dat uiteindelijk in de watersystemen terechtkomt. Bovendien dragen boerderijen en huizen aan de rand van het water die kunstmest gebruiken, bij tot verhoogde stikstofniveaus wanneer de regen overtollige kunstmest in de kustwateren spoelt.

Dezelfde kunstmest die de plantengroei op het land bevordert, kan een ravage aanrichten in de algengroei in het water. Er kunnen zich dichte algenmatten vormen, algenbloei genaamd, die verhinderen dat vitaal zonlicht de zeegrasvelden bereikt. Zodra de algen zich verspreiden, beginnen ze ook af te sterven. Het afsterven van de algen verbruikt de meeste, zo niet alle zuurstof in het water, waardoor een dode zone ontstaat die hypoxie wordt genoemd. Op dat moment sterft het zeegrasveld af en het waterleven dat van die bedden afhankelijk is, sterft mee. Bovendien komt de modder die niet langer door de wortelstokken op zijn plaats wordt gehouden, in het water te hangen, waardoor het voor zeegras moeilijk wordt om zich te herstellen.

NOAA zegt ook dat eutrofiëring kan leiden tot verzuring van de oceaan. Dat betekent dat de groei van vis en schelpdieren vertraagt, waardoor de vangst van commerciële en recreatieve visserij vermindert.

Hoop aan de horizon

Hoewel de kwestie van de vernietiging van zeegrasbedden zorgwekkend is, worden er inspanningen geleverd om de stroom van voedingsstoffen in het water te beperken met behulp van zuiveringssystemen en buffers tussen boerderijen en het water. Drone-fotografie stelt wetenschappers in staat om gebieden waar zeegrasvelden groeien in kaart te brengen om hun toename of afname te meten, en beter te herkennen welke gebieden bescherming behoeven.

Recente experimenten in Connecticut hebben aangetoond dat oester-aquacultuur ook een rol kan spelen bij de vermindering van nutriënten. Eén studie heeft aangetoond dat het natuurlijke proces van filtratievoeding dat in oesters plaatsvindt, evenveel voedingsstoffen kan verwijderen als vergelijkbare afvalwaterverbeteringen die honderden miljoenen dollars kosten.

Dit alles is goed nieuws voor wetenschappers zoals Dr. Infantes. Hij werkt nu aan het herstel van zeegrasvelden aan de kust van Zweden. In sommige gevallen houdt dat in dat de zaden van bestaande zeegrasvelden worden verzameld en elders worden geplant. In andere gevallen worden de zaden naar zijn laboratorium gebracht om te beginnen. De nieuwe aangroeisels worden later teruggeplaatst in het water, vastgemaakt aan ankers om te voorkomen dat ze wegdrijven. Het is een proces dat Infantes aanmoedigt.

“Wanneer je een bos verliest, wil je het bos herstellen. Zo hebben we hier het verlies van de weiden, en we willen de weiden herstellen.”