Antonio de Montesinos

Antonio de Montesinos of Antonio Montesino (Spanje, ca. 1475 – Venezuela, 1545) was een Spaanse Dominicaanse broeder die missionaris was op het eiland Hispaniola (nu de Dominicaanse Republiek en Haïti). Met de steun van zijn prior, broeder Pedro de Córdoba, en zijn Dominicaanse gemeenschap in Santo Dominigo, predikte Montesinos tegen de slavernij en de wrede behandeling van de inheemse bevolking van het eiland. Montesinos’ prediking leidde tot de bekering van Bartolomé de las Casas en zijn toetreding tot de Dominicaanse Orde.

Biografie

Montesinos werd broeder Dominicaan in het klooster van St. Stephanus in Salamanca, waar hij mogelijk ook gestudeerd heeft. Hij maakte deel uit van de eerste groep Dominicaanse missionarissen die naar het eiland Hispaniola ging, in september 1510, onder leiding van Pedro de Córdoba.

Op 21 december 1511, de vierde zondag van de Advent, hield Montesinos een hartstochtelijke preek waarin hij kritiek uitte op de praktijken van het Spaanse koloniale encomienda-systeem, en het misbruik van de Taíno Indianen op Hispaniola veroordeelde. Dit was 19 jaar nadat Christoffel Columbus op het eiland was geland en Spanje was begonnen het te koloniseren.

Uittreksel van de preek, onderaan het beeld uit 1982 in Santo Domingo

Het onrecht opnoemend dat de inheemse bevolking leed door toedoen van de Spaanse kolonisten, verkondigde Montesinos dat de Spanjaarden op het eiland “allen in doodzonde zijn en daarin leven en sterven, vanwege de wreedheid en tirannie die zij uitoefenen onder deze onschuldige volkeren.”

Volgens Bartolomé de las Casas, die getuige was, vroeg Montesinos aan de aanwezigen,

Vraag mij op grond van welk recht van rechtvaardigheid houdt gij deze Indianen in zo’n wrede en afschuwelijke slavernij? Op wiens gezag hebt gij zulke afschuwelijke oorlogen gevoerd tegen dit volk dat rustig en vreedzaam op zijn eigen land handelde? Oorlogen waarin u zo’n oneindig aantal van hen hebt vernietigd door moorden en slachtpartijen die nog nooit eerder zijn voorgekomen. Waarom houdt u hen zo onderdrukt en uitgeput, zonder hen genoeg te eten te geven of hen te genezen van de ziekten die zij oplopen door de buitensporige arbeid die u hen laat verrichten, en zij sterven, of liever u doodt hen, om elke dag goud te winnen en te verwerven.

Het eerste resultaat van de protesten van de broeders in Santo Domingo was een bevel van Koning Ferdinand II dat Montesinos en andere Dominicanen die hem steunden, terug naar Spanje moesten worden gestuurd. Ferdinand noemde de prediking van Montesinos aanvankelijk “een nieuwe en ongegronde houding” en een “gevaarlijke mening die veel schade zou berokkenen aan alle zaken van dat land”.

Na terugkeer in Spanje wisten Montesinos en zijn metgezellen de koning te overtuigen van de juistheid van hun standpunt. Als gevolg hiervan riep de koning een commissie bijeen die de Wetten van Burgos afkondigde, de eerste code van verordeningen om de inheemse bevolking te beschermen, hun behandeling en bekering te regelen, en de eisen van de Spaanse kolonisatoren aan hen te beperken.

In juni 1526 vergezelden pater Anthony de Cervantes en pater Bartolome de Las Casas 500 kolonisten onder leiding van Lucas Vásquez de Ayllón om San Miguel de Guadalupe te stichten. Deze missie was mogelijk gelegen aan de James River, waar de Engelsen later Jamestown van de kolonie Virginia stichtten; andere historici denken dat het dichter bij het huidige Savannah, Georgia was. Deze Dominicanen vierden voor het eerst de mis in de huidige Verenigde Staten.

Bij de dood van Ayllón (oktober 1526) werd de kolonie verlaten. Montesinos en 150 andere overlevenden keerden terug naar San Domingo. Volgens Helps, “Spanish Conquest in America”, ging hij omstreeks 1528 met twintig van zijn broeders Dominicanen mee met de expeditie van de Duitser Welser van Augsburg naar Santa Ana de Coro (Venezuela). Van zijn verdere leven is weinig meer bekend dan dat hij ergens rond 1545 in Venezuela de marteldood stierf, zoals blijkt uit een aantekening in de marge van het register van zijn professie in het klooster van St. Stephanus in Salamanca, waarin staat: “Obiit martyr in Indiis”.

Een groot standbeeld van Montesinos die zijn preek houdt, staat opgesteld aan de kust van Santo Domingo in de Dominicaanse Republiek. Het beeld van steen en brons, dat naar de zee is gericht, is 15 meter hoog en werd ontworpen door de Mexicaanse beeldhouwer Antonio Castellanos. Het werd door de Mexicaanse regering aan het Dominicaanse volk geschonken en in 1982 door de presidenten van Mexico en de Dominicaanse Republiek ingewijd.