Het leven in Endiang, Alberta, midden in het land van de coyote, is tenslotte niet gemakkelijk voor dieren met korte poten en een laag IQ. Dus toen hij en zijn vrouw vier jaar geleden hun boerderij aan het bevoorraden waren, sprongen ze in op een kleine advertentie waarin een kleine kudde IJslandse schapen werd verkocht.
“Het is geen ‘verbeterd ras’, dus je hebt te maken met dezelfde schapen die in de Vikingtijd op IJsland rondliepen. Ze lijken meer op wilde bergschapen”, zegt Somerville, waarnemend voorzitter van Iceland Sheep Breeders of North America. “Ik heb gezien hoe deze schapen het opnamen tegen honden. Ik ben er vrij zeker van dat ze een coyote zouden verslaan.”
Maar ze zijn niet verwilderd. In feite is de 28-jarige Somerville er zeker van dat ze slimmer zijn dan standaard commerciële schapen, en hij vertrouwt zeÂ; hij zit soms in het midden van hun pen en houdt zijn zeven maanden oude zoon vast terwijl de schapen rond hun gezichten snuffelen.
Er zijn vele redenen waarom steeds meer mensen – voornamelijk boeren en breisters – gefixeerd zijn op het IJslandse schaap. Het ras, met fijnkorrelig vlees en een wollige vacht die zowel luchtig als ruig is, heeft een van de zuiverste bloedlijnen in de agrarische wereld behouden en draagt een romantische en wilde geschiedenis met zich mee.
Zonder schapenmelk, -vlees en -huiden zou het leven voor haar Vikingvoorouders onmogelijk zijn geweest, zegt RagnheiÁ°ur EirÁksdÁ³ttir, een in Reykjavik woonachtige breilerares en voormalig verpleegster. “Ze waren essentieel om hier te overleven,” zegt ze. Drie jaar geleden begon ze Knitting Iceland, een reisorganisatie die zich vooral richt op Amerikaanse en Canadese breisters.
“In mijn lessen praat ik veel over de schapen, onze cultuur, de boeren en ons erfgoed,” zegt ze. “Als je iemand gewoon een bolletje garen voorhoudt, heeft dat niet dezelfde impact als dat verhaal, het feit dat het hele erfgoed van een natie dat bolletje garen volgt.”
Het IJslandse schaap is een oud Noord-Europees ras, iets kleiner dan moderne rassen, waarvan de dubbellaagse vacht bij uitstek geschikt is voor koude en natte omstandigheden, aldus EirÁksdÁ³ttir. In IJsland worden ze voornamelijk gehouden voor hun vlees, maar de wol is een waardevol bijproduct. De binnenste laag, of thel, is isolerend, superlicht en zeer luchtig, terwijl de buitenste laag, of tog, lang, sterk en waterafstotend is. Samen vormen deze twee lagen lopi, veelzijdige wol die wordt gebruikt om lopapeysa te breien, de kenmerkende traditionele IJslandse trui van concentrische ringen.
Dezer dagen, zegt EirÁksdÁ³ttir, is het trendy voor toeristen om een IJslandse trui mee naar huis te nemen als souvenir, wat betekent dat de nederige lopapeysa snel een statussymbool aan het worden is.
“Hier draagt iedereen ze: baby’s, oude mannen in de haven, hipsters die lopitruien dragen in plaats van hoodies,” zegt ze lachend.
Op het hoogtepunt van de zomer, voor de jaarlijkse slachting, is het aantal schapen in IJsland drie keer zo groot als de menselijke bevolking, ongeveer 500.000. In de zomer mogen ze in het wild rondlopen en zijn ze alomtegenwoordig in het kale, rotsachtige landschap van het eiland. Soms beklimmen ze reusachtige bergen op zoek naar eetbaar mos en kruiden, waar ze alleen te zien zijn als kleine witte, zwarte en bruine vlekjes, duizenden meters hoog.
De wol van de voorjaarsscheerbeurt is grof en wordt meestal gebruikt om tapijten van te maken, terwijl de kostbare lopiwol afkomstig is van de najaarsscheerbeurt. Het land heeft slechts één industriële spinnerij, Ástex, die mede-eigendom is van een coöperatie van 1.800 schapenboeren. Uit ongeveer 1.000 ton ruwe pelzen produceert de fabriek ongeveer 454 ton handbrei- en viltwol – ongeveer 60 procent wordt in eigen land verkocht.
Toen Noelle Sharp, breister en vezelkunstenaar uit Chicago, werd toegelaten tot een verblijf van drie maanden in IJsland, verwachtte ze niet dat ze op een schapenboerderij in de middle of nowhere zou verblijven. Maar daar ontdekte ze voor het eerst de geneugten van het breien met lopi.
Noelle Sharp
“Het heeft van die geweldige vezels die een beetje spichtig zijn. Ik werk met ongesponnen lopi en het kostte me een paar weken om eraan te wennen, omdat het was alsof ik met lucht breide”, zegt Sharp. “Bovendien heeft het een zelfreinigende kwaliteit, dus ik heb me laten vertellen dat je een IJslandse trui maar één keer per jaar hoeft te wassen. Daar had ik nog nooit van gehoord.”
Terug in Illinois, zegt Sharp dat lopi de enige vezel is die ze gebruikt die niet in Amerika wordt gemaakt. Hoewel het hier moeilijk te vinden kan zijn – ze bestelt de hare rechtstreeks uit IJsland – zegt ze dat het een cult-achtige populariteit aan het verwerven is in breikringen. “Als het om mode gaat, is IJsland dit jaar enorm”, zegt Sharp, die haar werk online verkoopt. “Soms als ik in het openbaar aan het breien ben, komen er breisters naar me toe die vragen: ‘Is dat lopi en waar heb je het vandaan?'”
Volgens Hulda HÁ¡konardÁ³ttir, de marketingmanager van Ástex, is de verkoop van lopi aan Noord-Amerika goed voor ongeveer 20 procent van hun exportmarkt en is de verkoop sinds 2009 met 30 procent gestegen. Een deel van de groei, zegt ze, is dat het steeds moeilijker wordt voor breisters om zuivere breiwol te vinden in plaats van rayon- en acrylmengsels, die over het algemeen goedkoper zijn.
Maar Sharp zegt dat er meer aan de hand is, dat er een authenticiteit aan de wol zit, een gevoel van verbondenheid met de landbouw en met de schapen dat inherent is aan het materiaal. “In IJsland ontmoette ik een wever die les geeft in weven en breien. Omdat er te weinig bomen waren, wikkelden oudere mensen hun garen om schapenbotten en gebruikten die als klosjes. Ze had een hele schaal met botten waar garen omheen gewikkeld was. Het was erg Viking,” zegt Sharp.
En dan, zegt ze, is er nog de geur. “Ik krijg allerlei soorten wol in mijn atelier, en soms ruikt het naar een verbazingwekkend IJslands schaap, echt warm en aards,” zegt ze. “Ook al hebben ze felle kleuren, je hebt gewoon het gevoel dat ze het niet vervuilen met kleurstoffen en wat al niet meer. Je moet er echt aan ruiken. Het ruikt als een schaap. Andere wol ruikt nergens naar.”
Het inspelen op de vraag naar lopi’s van eigen bodem is een uitdaging geweest, zegt Somerville, vooral omdat ze “geen miljonairs zullen worden met de verkoop van wol en vacht.” Toch krijgt hij regelmatig telefoontjes van andere boeren die meer willen weten over het ras, en er zijn momenteel 300 boeren in Noord-Amerika die geregistreerde eigenaars zijn van IJslandse schapen. Tenslotte, zoals hij zegt: “Soms wil je gewoon iets dat meer zelfvoorzienend is.”
Voor een gratis breipatroon van een IJslandse trui, klik hier