Uit een Brits onderzoek uit 2011 blijkt dat 12% van de vrouwen twee tot tien jaar van hun leven zouden opgeven om hun ideale gewicht te hebben, terwijl 29% van de mannen minstens vijf keer per dag over hun uiterlijk nadenkt. Dus wat maakt een ideaal lichaam, en waarom willen we er zo graag een?

Een goede plek om te beginnen is te kijken naar “hyperideale” lichamen – representaties van lichamen die cultureel als idealen zijn gesitueerd. We hebben catwalkmodellen gemeten, etalagepoppen, supermodellen, pornosterren (oké, we hebben de supermodellen en pornosterren niet echt opgemeten, we hebben hun gegevens van internet gehaald) en zelfs “actiefiguren” van Barbie en GI Joe (geen poppen!), die we hebben opgemeten met verstelbare linialen en flosdraad.

Slapheid en dunheid

Wat hebben deze lichamen gemeen? Voor vrouwelijke lichamen kan het in twee woorden worden samengevat: kapselachtigheid en slankheid. De body mass index (BMI, het kwadraat van het gewicht in kilo’s gedeeld door de lengte in meters) van de gemiddelde Australische vrouw is ongeveer 27. Bij studenten bewegingswetenschappen is dat 22, bij catwalkmodellen 20, bij pornosterren 18, bij supermodellen 17,5, bij etalagepoppen 17 en bij Barbie 14,5 (een niveau dat door ongeveer één op de 100.000 Australische vrouwen wordt bereikt, meestal als gevolg van een of andere levensbedreigende aandoening).

Het hyperideale vrouwenlichaam is niet alleen dun, het is ook mooi gevormd. Dat maakt het moeilijk, want dunne vrouwen zijn meestal niet mooi van vorm, en mooie vrouwen zijn meestal niet dun.

De verhouding taille-heupomtrek is een eenvoudige vormmaat die een consistente index is van hoe aantrekkelijk mannen (en vrouwen) vrouwenlichamen vinden. Lager is beter, maar binnen bepaalde grenzen. Mannen vallen op vrouwen met een verhouding van ongeveer 0,6-0,7, een bereik dat toevallig ook Kim Kardashian (0,65), Angelina Jolie (0,66) en Scarlett Johansson (0,72) omvat. De gemiddelde jonge vrouw scoort ongeveer 0,75, modellen 0,70, pornosterren en supermodellen 0,69 en Barbie 0,56.

Gespecialiseerde lezers van The Conversation zullen vast niet verbaasd zijn te horen dat de borstomvang er ook toe doet. Barbie’s borst-tot-taille verhouding is 13 standaarddeviaties boven het gemiddelde.

We hebben een eenvoudige maatstaf ontwikkeld voor de vorm van het vrouwelijk lichaam, de zandloperindex, die de verhouding buste/taille gedeeld door de verhouding taille/heup weergeeft. In dit geval geldt: hoger is beter. Astronomisch is nog beter. Voor atletische jonge vrouwen is de Zandloper Index 1,8. Voor modellen is hij 1,9, voor etalagepoppen 2,0, voor pornosterren 2,1, voor supermodellen 2,2 en voor Barbie een duizelingwekkende 3,5.

De recente vogue voor supersized derrières heeft geleid tot een aantal indrukwekkende Hourglass Index waarden: 2,2 voor mevrouw Kardashian, 2,3 voor onze Australische vertegenwoordiger, Iggy Azalea, 2,4 voor Angelina Jolie, 2,9 voor Nikki Minaj. Rapper Coco Austin scoort naar verluidt 3.0.

Het ideale gezicht

De wetenschap heeft een aantal interessante observaties over gezichtsschoonheid naar voren gebracht. Een beroemde studie vroeg mensen om de aantrekkelijkheid van vrouwelijke gezichten te beoordelen. Zowel in het Verenigd Koninkrijk als in Japan waren de belangrijkste verschillen tussen “mooie” en “gewone” gezichten dezelfde: een rondere kaak, meer gebogen wenkbrauwen, grotere ogen en kleinere afstanden van het puntje van de kin tot de onderlip, en van de bovenlip tot de onderkant van de neus.

Symmetrie van het gezicht is ook belangrijk: mannen, vrouwen en baby’s geven de voorkeur aan meer symmetrische gezichten. Mannen met symmetrische gezichten melden meer seksuele partners, en symmetrische paren melden meer orgasmes. Gezichtssymmetrie neemt toe met de leeftijd.

Een mogelijke reden is dat symmetrie een zichtbare marker zou kunnen zijn van het vermogen van het lichaam om infecties en verwondingen te weerstaan, en dus een “eerlijke reclame” voor goed genetisch materiaal. Helaas, toen we de gezichtssymmetrie in ons lab maten, had ik het minst symmetrische gezicht van ons allemaal. Mijn vrouw kan tenminste vertrouwen hebben in mijn trouw.

Aantrekkelijkheid man

Maar genoeg over borsten en kontjes, hoe zit het met de jongens? De jongens lijden ook: 30% van de jonge Finse mannen melden ernstige ontevredenheid over hun gespierdheid, met 12% met behulp van supplementen of steroïden.

De aantrekkelijkheid van mannen voor zowel mannen als vrouwen is gerelateerd aan een driehoekige lichaamsvorm: brede borst, smalle heupen, hoge borst-tot-buik verhouding. Mannelijke etalagepoppen zijn niet bijzonder gespierd – in feite zijn ze vrij tenger – maar ze zijn abnormaal lang (ongeveer 187 cm) en zeer breed in de schouders en smal in de heupen.

Mannen, maar minder vrouwen, worden aangetrokken door hoge gespierdheid. De gemiddelde omvang van de biceps van GI Joe’s is tussen 1965 en 1995 meer dan verdubbeld.

Waarom is dit het ideaal?

Waarom vinden we dan slankheid en gestalte aantrekkelijk? Het argument staat in de frontlinie van de cultuuroorlogen. Cultuurtheoretici stellen dat schoonheid sociaal geconstrueerd is (wat is dat niet, tegenwoordig?) en net zo onderhevig is aan cultureel relativisme als voorkeuren op het gebied van mode of voedsel.

Zij voeren als bewijs historische ups en downs in voorkeuren aan, van de voluptueuze kuiltjes van Rubens tot het kleverige insectenfiguur van Twiggy.

We zijn geconditioneerd, zeggen ze, door de modellen die we om ons heen hebben, en de historische omwenteling in lichaamsbeeld is ontworpen om ons in een staat van voortdurende ontevredenheid te houden, waardoor de cosmetica-, mode- en fitnessindustrieën worden gestimuleerd. Cultuurrelativisten beweren dat we een kartonnen doos zouden kunnen fetisjeren als Rupert Murdoch zijn zinnen erop zou zetten.

Sociobiologen daarentegen beweren dat slankheid, vorm en symmetrie markers zijn van jeugd en vruchtbaarheid – de bereidheid van vrouwen om kinderen te baren, en de viriliteit en kracht van mannen – en dat we geprogrammeerd zijn om deze eigenschappen aantrekkelijk te vinden.

Ideale vrouwelijke en mannelijke lichaamsvormen overdrijven stereotiepe seksuele kenmerken: grote borsten, grote billen, smalle tailles voor vrouwen; brede borstkassen en grote biceps voor mannen. Er zijn samenlevingen geweest die neigden naar vormeloosheid, en samenlevingen die neigden naar slankheid, maar er is nooit een samenleving geweest die dikke, vormeloze lichamen idealiseert.