Tanden van baardagamen zijn, net als bij mensen, belangrijk voor een goede gezondheid. In tegenstelling tot veel andere reptielen, krijgen ze maar één setje…met enkele uitzonderingen. Het belangrijkste is dat de tanden van baardagamen gevoelig zijn voor parodontale aandoeningen, gemakkelijk beschadigd raken en verzorgd moeten worden.

Hoeveel tanden heeft een baardagaam?

Het aantal tanden dat een baardagaam heeft varieert, waarbij de acrodont tanden op de bovenkaak van baardagamen tussen de 11 tot 17 aan elke kant en 13 tot 20 aan de onderkaak aan elke kant zijn (Hocknull, 2002). De acrodonttanden van de baardagaam zijn driehoekig.

Het aantal pleurodonttanden van een baardagaam heeft 4 aan zowel de boven- als onderkaak (Hocknull, 2002). De pleurodont tanden van de grotere baardagamen (Pogona vitticeps en Pogona barbata) zijn gelijkmatig terwijl ze bij de kleinere soort (Pogona minor) ongelijkmatig zijn (Hocknull, 2002).

Moet je baardagaam tanden schoonmaken?

Moet je baardagaam tanden schoongemaakt worden? Hier is wat 3 dierenartsen over de hele wereld te zeggen hebben:

1. DVM Shane Simpson (2015) raadt aan om een paar keer per week te reinigen om de bacteriële werking te vertragen.
2. Brisbane Bird and Exotics Veterinary Services (2016) raadt aan om tandplak elke 2e dag te verwijderen voordat het verhardt tot tandsteen.
3. DVM Dayna Willems raadt aan de baardagaam tanden 1-2 keer per week te reinigen bij graad 1 parodontale aandoeningen en elke 1-2 dagen voor graad 2.

Schoonmaak uw baardagaam tanden als onderdeel van uw routine zorg. Het reinigen van de tanden kan ziekte helpen voorkomen en bijdragen aan de kwaliteit van leven op de lange termijn.

Reinig baardagaamtanden met een wattenstaafje gedrenkt in chloorhexidine-oplossing (DVM Dayna Willems, n.d; DVM Simpson, 2015; Brisbane Bird & Exotics Veterinary Service, n.d.).

Chloorhexidine is een antiseptisch en desinfecterend middel dat effectief is tegen gist, virussen, schimmels en bacteriën. Het wordt als niet-toxisch beschouwd en wordt in geconcentreerde vorm gebruikt om oppervlakken te reinigen en minder geconcentreerd om wonden, huidaandoeningen, gingivitis, parodontale aandoeningen en andere toepassingen te behandelen.

Chloorhexidine wordt alleen op volle sterkte gebruikt om te reinigen. Bespreek met uw dierenarts de concentratie die geschikt is voor het reinigen van de tanden van uw baardagaam. De juiste concentratie is belangrijk voor de effectiviteit en veiligheid. De concentratie kan zo laag zijn als 0,05 of 0,2%.

Bij mensen wordt aanbevolen chloorhexidine mondwater niet langer dan 4 weken te gebruiken; als u dit wel doet, kan dit leiden tot verkleuring van de tanden en een opbouw van tandsteen (James et al, 2017). Spreek met uw dierenarts voor advies.

Preventieve producten die gebruikt kunnen worden zijn onder andere Maxi/guard (gemaakt voor dieren) en Oral Gel (gemaakt voor mensen) (Simpson, 2015).

Zowel Maxi/guard als Oral Gel zijn eenvoudig aan te brengen. Maxi/guard toepassingsinstructies zijn om een druppel aan weerszijden van de mond op de tanden te plaatsen.

Raadpleeg uw dierenarts voordat u producten gebruikt. Vergeet niet om de tanden van uw baardagaam te laten reinigen tijdens uw jaarlijkse bezoek aan de dierenarts. Dit moet gebeuren vóór de winter ter voorbereiding op de jaarlijkse poetsbeurt.

Verwijderen van tandsteen en vlekken op de tanden vereist een dierenarts. De dierenarts zal de baardagaam verdoven en de tanden handmatig reinigen.

7 dingen die het gebit van baardagamen beschadigen

Tanden van baardagamen zijn gemakkelijk te breken, te beschadigen of te verliezen. Het zijn hun acrodont tanden die kwetsbaar zijn. In feite wordt het pleurodont gebit, dat veel hagedissen hebben zoals de leguaan, niet gerapporteerd om te worden beïnvloed door parodontale aandoeningen (Divers en Stahl, 2018).

7 dingen die baardagaamtanden beschadigen zijn onder andere:

1. Veel zacht voedsel en suikerrijk voedsel (Reusch 2009; Mayer 2013; Simpson 2015) :
   • Zacht lichaam insecten,
   • Zacht of verzacht voedsel (zoals wanneer versnipperd of gekookt),
   • Zacht plus suikerrijk fruit.
2. Voeding – te veel of te weinig calciumpoeder, en tekorten aan micronutriënten (Simpson 2015).
3. Stress (Simpson 2015):
   • Stress kan niet merkbaar zijn. Tekenen die wel merkbaar zijn, zijn onder andere met zijn kop slaan of glassurfen, dit kan schade veroorzaken aan rostrale gebied.
4. Gecompromitteerd immuunsysteem.
5. Nutritional Secondary Hyperparathyroidism (MDB).
6. Vechten.
7. Grote worstelingen met voedsel zoals levende gewervelde worden gevoerd.

3 Veranderingen die u nu kunt maken om de tanden van uw baardagaam te redden

Baardagaam heeft zwarte tanden en tandvlees? Als de tanden en het tandvlees van uw baardagaam zwart of bruin zijn of een tand kwijt is, hebt u misschien nog tijd om ze te redden. Hier zijn enkele manieren om uw baardagamen tanden te redden.

1. Dieet – verkeerde voeding bevordert ziekte.
2. Milieu – Milieu en stress. Kopstoten, glassurfen, vallen.
3. Huwelijkspraktijken – let op het gebit van uw baardagamen.

Verkeerde voeding bevordert ziekte

Het hoeft geen zwarte tanden en tandvlees te zijn om parodontale aandoeningen te laten zien. In het begin zal de ziekte te zien zijn als een lichtbruine kleur, misschien gevlekt rond de tanden.

Perodontale ziekte wordt geassocieerd met dieet. Zachte diëten zijn niet goed voor de tanden van baardagamen (Reusch 2009; Mayer 2013).

McCracken en Birch (1994) beschrijven een zelfs met negen baardagamen (Pogona vitticeps en Pogona barbata) in 1989 in de dierentuin van Melbourne. Ze leken allemaal normaal te zijn, behalve één die een abces in de bek had. Bij onderzoek werd echter bij alle dieren een parodontale aandoening vastgesteld.

De baardagamen met parodontale aandoeningen hadden, toen zij naar de klaslokalen werden gebracht, een zacht dieet gekregen dat hoofdzakelijk uit fruit bestond. Vanaf dat moment werd het dieet van de baardagamen in de dierentuin gewijzigd in vast voedsel, waaronder in blokjes gesneden stukjes groente van 7-10 mm.

McCracken en Birch (1994) beschreven een soortgelijke gebeurtenis in de dierentuin met Pogona minor in 1990. Gevoed met een zacht dieet ontstond binnen een jaar ernstige tandvleesontsteking. Hun dieet werd gewijzigd in een dieet van insecten, dat dichter bij hun normale dieet lag, en er werden geen verdere problemen meer gezien.

Voer ruw en harder voedsel samen met het zachte voedsel. Zacht voedsel omvat meelwormen, superwormen, veel fruit enzovoort. Hard voedsel kan zacht worden door het te raspen, te versnipperen en te koken. Het raspen en versnipperen van voedingsmiddelen vereist minder kauwen, leidt tot minder schuren van de tanden om ze schoon te houden (Simpson, 2015) en kan bijdragen aan ziekte.

Deeltjes van zachte voedingsmiddelen worden gemakkelijk vastgehouden in de mond, wat de opbouw van bacteriën en tandplak bevordert. Zachte voedingsmiddelen bieden geen schurende oppervlakken die nuttig zijn voor het reinigen van de tanden. Hardere of ruwere voedingsmiddelen geven niet hetzelfde probleem en helpen het mondweefsel te verharden.

Makkelijke veranderingen in het dieet die kunnen worden aangebracht, zijn bijvoorbeeld het overgaan van het voeren van meelwormen als larven op hun volwassen stadium als kevers. Overweeg om af en toe een slak, phasmid of andere kevers toe te voegen. Voor meer informatie over voeding zie de post over voeding en voeding.

Milieu en stress

Slaan met zijn kop inclusief zijn neus tegen muren, draad en glas. Als uw baardagaam op glas surft of met zijn kop slaat, werkt de omgeving niet voor hem. Misschien helpt een groter huis, natuurlijke accessoires of misschien een plek om te schuilen. Zie de post over huisvesting voor baardagamen of accessoires en verrijking voor ideeën.

Voorkom vallen. Zet uw baardagaam nooit op hoge planken, gladde tafelbladen of andere dingen waar hij geen grip op heeft en kan vallen.

Verzorg het gebit van uw baardagaam

Lichtbruine tanden of vlekken op de tanden zijn de eerste stadia (graad 1) van parodontale aandoeningen. Naarmate het vordert naar graad 2 zullen de tanden behoorlijk bruin worden, zal er gele tandsteen te zien zijn en zal het tandvlees rood zijn. Vanaf graad 2 is er geen twijfel meer mogelijk dat er iets mis is met het gebit van uw baardagaam en zult u de hulp van uw dierenarts nodig hebben.

Wanneer u ziet dat de tanden verkleurd of van kleur zijn, onderneem dan actie. Herzie het dieet en bespreek een reinigingsregime met uw dierenarts.

Heeft uw baardagaam tanden verloren?

Het kan zijn dat uw baardagaam zijn tanden niet verloren heeft, maar dat ze versleten zijn. Baardagamen verliezen hun tanden niet van nature, maar zullen vanzelf afslijten. Echter, tanden kunnen verloren gaan als ze niet goed worden verzorgd. Helaas in tegenstelling tot pleurodont tanden, groeien acrodont tanden niet terug.

Periodontale ziekte bij baardagamen is niet iets dat wordt gezien in de wilde baardagaam, het wordt geassocieerd met houderijpraktijken in gevangenschap (Reusch, 2009; Hedley, 2016).

De monden van acht bewaarde baardagamen uit de collectie van het National Museum of Victoria werden beoordeeld op tekenen van parodontale ziekte. Geen van hen bleek tekenen van problemen te hebben, waaronder het vrij zijn van afzettingen van tandsteen, gingivale recessie of zwellingen (McCracken en Birch, 1994).

De prevalentie van parodontale aandoeningen is niet goed bekend. Karingal Veterinary Hospital in Victoria, Australië beoordeelde 62 baardagamen (Pogona vitticeps) gedurende 6 maanden en ontdekte dat 35% parodontale aandoeningen had (Simpson 2015). Dat is 1 op de 3 baardagamen met parodontale aandoeningen. Hoe representatief dit is voor baardagamen als huisdier is nog niet duidelijk.

13 Tekenen dat uw baardagaam parodontitis heeft die aandacht behoeft

Enkele tekenen van baardagaam parodontitis zijn onder andere:

1. Anorexia
2. Lethargie
3. Pijn bij het kauwen
4. Problemen met slikken
5. Verlies van eetlust
6. Zwellingen rond de mond
7. Bloedingen in de mond
8. Zeer op de mond
9. Rood tandvlees (gingivitis)
10. Verzakt tandvlees
11. Verloren tanden, losse tanden, ontbrekende tanden
12. Veranderde kleur van de tanden en/of het bot. Bruine tanden, zwarte tanden, groene tanden, gele tanden.
13. Verhoogd slijm in de mond

Op het moment dat u dit soort symptomen ziet, vereist het medische aandacht. Parodontale aandoeningen kunnen ertoe leiden dat uw baardagaam geen tanden meer heeft, pijn lijdt en een kortere levensduur heeft. Regel een bezoek met uw dierenarts.

Baardagaamgebit

De Agamidae en Chamaeleonidae zijn de enige hagedissen die een acrodont gebit hebben. Baardagamen behoren tot de familie Agamidae. Baardagamen hebben zowel acrodont- als pleurodonttanden.

Bij agamiden is de juveniele acrodonttand achter in de bek (posterieur) het grootst (Hocknull, 2002). Bij adulten is de laatste acrodontand kleiner (Hocknull, 2002). Bij juvenielen zijn de pleurodonttanden even groot als de acrodonttanden, waarbij de pleurodonttanden de grootte van de acrodonttanden inhalen wanneer de pleurodonttanden worden vervangen (Hocknull, 2002).

Het kaakbeen van juveniele agamiden is licht doorschijnend in vergelijking met de ondoorzichtige kleur bij adulten en de tanden van de juvenielen zijn hol (Hocknull, 2002).

Agamiden beginnen hun leven niet met hun volledige complement van tanden. De pleurodontanden beginnen uit te komen van waar de eitand is (Hocknull, 2002). Naarmate agamiden groeien, worden acrodontanden toegevoegd aan de achterkant (posterior) van de tandenrij (Gray 2018). Een voorste acrodontand kan verloren gaan als een pleurodontand uitbarst (Hocknull, 2002). Ongeacht, het uiteindelijke aantal acrodont tanden zal nog steeds aanwezig zijn als volwassene (Hocknull, 2002).

Acrodont tanden zijn niet ingebed in kassen, ze hebben geen wortels, in plaats daarvan zijn ze vergroeid met het bot.

Er is geen duidelijke scheiding tussen de tanden en het kaakbot. Acrodonttanden slijten af en worden nooit vervangen.

De acrodonttanden zitten vast aan de kaak, en het tandvlees is dun. Dit maakt ze kwetsbaar om bloot te komen liggen als het tandvlees beschadigd is, zoals bij gingivitis. Terugtrekkend tandvlees door gingivitis is blijvend. Acrodonttanden zijn kwetsbaar voor zowel bacteriële als schimmelinfecties.

Perodontale aandoeningen zijn voor baardagamen hetzelfde als voor mensen, met als belangrijkste oorzaak bacteriën. Parodontale aandoeningen verkorten de levensduur van baardagamen. Hoewel het niet kan worden teruggedraaid, kan het worden beheerd door middel van de juiste voeding en tandheelkundige management plan met uw dierenarts.

Baardagamen tanden zal slijten als ze ouder worden. Oude baardagamen kunnen door slijtage geen tanden meer hebben, zowel acrodont als pleurodont (Hocknull, 2002).

Meer artikelen

• Divers, S. J., and Stahl, S. J. (2018) Mader’s Reptile and Amphibian Medicine and Surgery E-Book. Elsevier Health Sciences.
• 2016. Pogo de baardagaam tandheelkundige procedure. Brisbane Bird & Exotics Veterinary Service
• Editor(s): Jörg Mayer, Thomas M. Donnelly. (2013) Parodontale aandoeningen. Clinical Veterinary Advisor, W.B. Saunders. 132-134, https://doi.org/10.1016/B978-1-4160-3969-3.00082-2.
• Haridy Y. (2018) Histological analysis of post-eruption tooth wear adaptations, and ontogenetic changes in tooth implantation in the acrodontan squamate Pogona vitticeps. PeerJ 6:e5923 https://doi.org/10.7717/peerj.5923
• Gray, J. A. (2018) Skull Evolution in the Australian Dragon Lizards. Doctor of Philosophy dissertation for University of Adelaide.
• Hedley, J. (2016) Anatomy and Disorders of the Oral Cavity of Reptiles and Amphibians, Veterinary Clinics of North America: Exotic Animal Practice, 19(3), 689-706.
• Hocknull, S. A. (2002) Vergelijkende maxillaire en dentaire morfologie van de Australische varanen (Agamidae: Squamata): Een kader voor fossiele identificatie. Memoires van het Queensland Museum. 48(1): 125-145. ISSN 0079-8835.
• James, P., Worthington, H. V., Parnell, C., Harding, M., Lamont, T., Cheung, A., Whelton, H., and Riley, P. (2017) Chloorhexidine mondspoeling als adjunctieve behandeling voor gingivale gezondheid. Cochrane Database of Systematic Reviews. Issue 3. Art. No.: CD008676. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008676.pub2.
• McCracken, H. BVSe BSc(Vet) MVS. and Birch, C. A. BSe(App). (1994) Periodontal Disease in Lizards – A Review of Numerous Cases. Proceedings American Association of Zoo Veterinarians
• Reusch, B. (8 juni 2009) Baardagaam met parodontale aandoening: uitdaging voor de exotische praktijk. Veterinary Times https://www.vettimes.co.uk/article/bearded-dragon-with-periodontal-disease-exotic-practice-challenge/
• Simpson, S. Dragon Breath… Peridontal Disease in Central Bearded Dragons (Pogona vitticeps). Proceedings of the 2015 UPAV Conference, Sydney. p 47-50
• Willems, D. (n.d.) Bearded Dragon Periodontal Disease. Aurora Dierenziekenhuis. Centennial, Colorado.