Slapeloosheid zal vaak verbeteren door veranderingen aan te brengen in uw gewoonten voor het slapengaan. Als deze niet helpen, kan uw huisarts u andere behandelingen aanbevelen.

Als u al langer dan vier weken slapeloosheid hebt, kan uw huisarts cognitieve en gedragsbehandelingen aanbevelen of als tijdelijke maatregel een korte kuur slaapmiddelen op recept voorstellen.

Als het mogelijk is om een onderliggende oorzaak van uw slaapproblemen te identificeren, kan de behandeling hiervan voldoende zijn om uw slaap weer normaal te maken.

De verschillende behandelingen voor slapeloosheid worden hieronder uiteengezet.

Goede slaapgewoonten

Uw huisarts kan u adviseren over wat u thuis kunt doen om u te helpen slapen. Dit staat bekend als “slaaphygiëne” en omvat:

• vaste tijden vastleggen voor het naar bed gaan en wakker worden
• een ontspannende bedtijdroutine
• alleen naar bed gaan als u zich moe voelt
• een comfortabele slaapomgeving in stand houden die niet te warm, koud, lawaaierig of licht is
• overdag niet dutten
• cafeïne vermijden, nicotine en alcohol laat op de avond
• het vermijden van een zware maaltijd laat op de avond

Lees meer over zelfhulptips voor slapeloosheid

Cognitieve en gedragsbehandelingen

Als het veranderen van uw slaapgewoonten niet helpt, kan uw huisarts u doorverwijzen voor een vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT) die speciaal is ontwikkeld voor mensen met slapeloosheid (CGT-I).

Het doel van CGT-I is om niet-helpende gedachten en gedragingen te veranderen die mogelijk bijdragen aan uw slapeloosheid. Het is een effectieve behandeling voor veel mensen en kan langdurige resultaten hebben.

CBT-I kan bestaan uit:

• stimulus-controletherapie – die erop gericht is u te helpen de slaapkamer te associëren met slaap en een consistent slaap/waakpatroon vast te stellen
• slaaprestrictietherapie – het beperken van de hoeveelheid tijd die u in bed doorbrengt tot de werkelijke hoeveelheid tijd die u slaapt, waardoor een mild slaaptekort ontstaat; De slaaptijd wordt vervolgens verhoogd naarmate uw slaap verbetert
• ontspanningstraining – gericht op het verminderen van spanning of het minimaliseren van opdringerige gedachten die de slaap kunnen belemmeren
• paradoxische intentie – u probeert wakker te blijven en vermijdt elke intentie om in slaap te vallen; het wordt gebruikt als u moeite hebt om in slaap te komen, maar niet om de slaap vast te houden
• biofeedback – met een machine verbonden sensoren worden op uw lichaam geplaatst om de functies van uw lichaam te meten, zoals spierspanning en hartslag; de machine produceert beelden of geluiden om u te helpen herkennen wanneer u niet ontspannen bent

CBT-I wordt soms uitgevoerd door een speciaal opgeleide huisarts. Als alternatief kunt u worden doorverwezen naar een klinisch psycholoog.

De therapie kan worden uitgevoerd in een kleine groep met andere mensen die soortgelijke slaapproblemen hebben, of één-op-één met een therapeut. Zelfhulpboeken en online cursussen kunnen ook worden gebruikt.

Slaaptabletten

Slaaptabletten (hypnotica) zijn medicijnen die de slaap bevorderen. Vroeger werden ze veel gebruikt om te helpen bij slapeloosheid, maar tegenwoordig worden ze veel minder vaak gebruikt.

Ze worden over het algemeen alleen overwogen:

• als uw slapeloosheid ernstig is
• als een tijdelijke maatregel om kortdurende slapeloosheid te verlichten
• als de hierboven genoemde goede slaapgewoonten en cognitieve en gedragsbehandelingen niet helpen

Dokters zijn meestal terughoudend om slaaptabletten op de lange termijn aan te bevelen, omdat ze alleen de symptomen maskeren zonder de onderliggende oorzaak te behandelen.

Ze kunnen ook potentieel gevaarlijke bijwerkingen veroorzaken, zoals slaperigheid de volgende ochtend, en sommige mensen worden er afhankelijk van.

Als ze worden aanbevolen, moet u de kleinst mogelijke effectieve dosis krijgen voor de kortst mogelijke tijd (meestal niet meer dan twee tot vier weken).

Slaappillen zonder recept

Een aantal slaapmiddelen is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek. Dit zijn meestal een soort antihistaminica die u slaperig maken.

Het regelmatig slikken van OTC-slaaptabletten wordt meestal niet aanbevolen als u slapeloosheid hebt, omdat niet duidelijk is hoe effectief ze zijn, ze de onderliggende oorzaak van uw slaapproblemen niet aanpakken en ze bijwerkingen kunnen veroorzaken.

In het bijzonder kunnen ze ervoor zorgen dat u zich de volgende ochtend slaperig voelt, wat activiteiten zoals autorijden en het bedienen van machines gevaarlijk kan maken.

Spreek met uw huisarts voor advies als u merkt dat u regelmatig OTC-slaaptabletten moet innemen.

Benzodiazepinen

Benzodiazepinen zijn receptplichtige geneesmiddelen die angst kunnen verminderen en kalmte, ontspanning en slaap bevorderen. Uw huisarts kan ze voor korte tijd voorschrijven als u ernstige slapeloosheid hebt of als u er erg onder lijdt.

Voorbeelden van benzodiazepinen zijn temazepam, loprazolam, lormetazepam, diazepam en nitrazepam.

Langdurige behandeling met benzodiazepinen wordt meestal niet aanbevolen omdat ze na verloop van tijd minder effectief kunnen worden en sommige mensen er afhankelijk van worden.

Ze kunnen ook een aantal bijwerkingen veroorzaken, waaronder:

• slaperigheid en duizeligheid, die tot de volgende dag kunnen aanhouden
• het moeilijk vinden om zich te concentreren of beslissingen te nemen
• depressie
• het gevoel emotioneel verdoofd te zijn
• irriteerbaarheid

U moet vermijden om te rijden als u zich slaperig voelt, duizelig bent of zich niet kunt concentreren of geen beslissingen kunt nemen, omdat u dat misschien niet veilig kunt doen.

Z-drugs

Z-drugs zijn een nieuwer soort medicijnen die op een vergelijkbare manier werken als benzodiazepinen en even effectief zijn. Ze omvatten zaleplon, zolpidem en zopiclone.

Zoals bij benzodiazepinen wordt een langdurige behandeling met Z-drugs normaal gesproken niet aanbevolen, omdat ze na verloop van tijd minder effectief kunnen worden en sommige mensen er afhankelijk van kunnen worden.

Z-drugs worden meestal maar voor maximaal twee tot vier weken voorgeschreven.

Bijwerkingen van Z-drugs kunnen zijn:

• slaperigheid en duizeligheid, die tot de volgende dag kunnen aanhouden
• zich ziek voelen en zijn
• diarree
• verhoogd snurken en ademhalingsproblemen tijdens de slaap
• droge mond
• verwardheid

Z-drugs kunnen soms ook psychiatrische reacties veroorzaken, zoals waanideeën, nachtmerries en hallucinaties. Neem contact op met uw huisarts als u een van deze effecten ervaart.

Lees de richtlijnen van het National Institute for Health and Care Excellence (NICE) over zaleplon, zolpidem en zopiclone voor de kortdurende behandeling van slapeloosheid voor meer informatie.

Melatonine (Circadin)

Voor volwassenen van 55 jaar of ouder wordt soms een medicijn genaamd Circadin gebruikt om slapeloosheid gedurende een paar weken te helpen verlichten. Het bevat een natuurlijk voorkomend hormoon genaamd melatonine, dat helpt bij het reguleren van de slaapcyclus.

Circadin wordt meestal in het begin slechts drie weken aanbevolen, maar het kan in totaal 13 weken worden voortgezet als het helpt.

Gemeenschappelijke bijwerkingen van Circadin zijn onder meer:

• hoofdpijn
• kolderachtige verschijnselen
• rugpijn
• gewrichtspijn

Behandelingen die niet worden aanbevolen

De volgende behandelingen worden normaal gesproken niet aanbevolen bij slapeloosheid, omdat niet duidelijk is hoe effectief ze zijn en ze soms bijwerkingen kunnen veroorzaken:

• antidepressiva (tenzij u ook een depressie heeft)
• chloorhydraat
• clomethiazol
• barbituraten
• kruidenmiddelen, zoals valeriaanextract
• complementaire en alternatieve therapieën, zoals acupunctuur, hypnotherapie en reflexologie