In eind mei en begin juni begon een nieuw gezang te klinken bij protesten in Hongkong: “Hong Kong Onafhankelijkheid, de enige uitweg!”
Geprikkeld door hun falen om politieke concessies te winnen van de door Peking gesteunde regering na maanden van gewelddadige straatprotesten, hebben hardline elementen onder de in het zwart geklede activisten voor democratie van de stad openlijk opgeroepen tot een breuk met China.
“Het is tijd om te escaleren,” zegt W., een 20-jarige universiteitsstudent die betrokken is bij de protestbeweging, die vroeg om alleen met een initiaal te worden geïdentificeerd. Na een groot deel van het afgelopen jaar te hebben gestreden voor de afzetting van de leider van Hongkong en voor een breder kiesstelsel, gelooft hij nu dat onafhankelijkheid de juiste strategie is.
Zijn eis komt op een kritiek moment voor het semi-autonome gebied met 7,2 miljoen inwoners, dat in 1997 na 156 jaar als Britse kolonie aan China werd teruggegeven. Eind mei kondigde Beijing aan dat het de lokale wetgevende macht zou omzeilen om een nationale veiligheidswet op te leggen die afscheiding, opruiing, terrorisme en buitenlandse inmenging in de enclave zou aanpakken. Plotseling zijn de risico’s voor W en zijn in het zwart geklede collega’s veel groter geworden.
“Het is vrijwel onvermijdelijk dat onafhankelijkheid zich ontwikkelt van een zeer marginaal idee tot een idee dat door steeds meer mensen wordt gezien als een extreme positie, een moeilijk voor te stellen doel, en toch de enig mogelijke manier om een manier van leven te behouden waar zij grote waarde aan hechten,” vertelt Jeffrey Wasserstrom, historicus en auteur van Vigil: Hong Kong on the Brink, vertelt aan TIME. “Het is nog steeds een marginaal idee, maar minder dan het slechts een jaar geleden was.”
‘A total cutoff of communication’
Juni 9 markeert een jaar geleden dat meer dan een miljoen mensen de straten van Hongkong binnenstroomden in een van de grootste anti-regeringsdemonstraties die de stad had gezien.
De massademonstraties, die een gewone gebeurtenis in het weekend werden, maakten uiteindelijk plaats voor kleinere, vaak gewelddadige protesten die de stad verlamden voor een groot deel van de tweede helft van 2019. De onrust was begonnen in verzet tegen een gehaat uitleveringswetsvoorstel dat het mogelijk zou hebben gemaakt om verdachte criminelen voor het eerst naar het vasteland van China te sturen voor berechting.
Detractors zeiden dat het wetsvoorstel een inbreuk was op de autonomie die aan de voormalige Britse kolonie was beloofd nadat deze in 1997 was teruggegeven aan de Chinese soevereiniteit. Zij vreesden dat het wetsvoorstel zou worden gebruikt tegen politieke tegenstanders van Peking, die over de grens zouden kunnen worden gebracht op grond van valse strafrechtelijke aanklachten. Maar de protesten veranderden al snel in een totale opstand tegen Pekings pogingen om controle te krijgen over het gebied van 7,2 miljoen inwoners. Duizenden raakten gewond en werden gearresteerd tijdens de maanden van onrust. De wetgevende macht werd geplunderd, universiteitscampussen veranderden in slagvelden, en miljoenen dollars schade werd veroorzaakt door demonstranten, die branden stichtten, winkels vernielden, talloze benzinebommen gooiden en metrostations vernielden.
De wereldwijde pandemie heeft de rust in de straten van Hongkong voor een groot deel van 2020 hersteld lijken. Maar in de afgelopen weken heeft het verzet tegen de voorgestelde nationale veiligheidswet en tegen wetgeving die het gebrek aan respect voor China’s volkslied strafbaar stelt, tot nieuwe onrust geleid. Duizenden mensen kwamen op 4 juni bijeen om het bloedbad van 1989 op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking te herdenken, ondanks een verbod van de lokale autoriteiten, die zich verzetten tegen de bijeenkomst op grond van sociale overlast.
“Eén natie, één Hongkong”, riepen sommigen tijdens de bijeenkomst. “Hong Kongers, bouw de natie,” scandeerden anderen.
Willy Lam, adjunct-professor aan het Centrum voor China Studies van de Chinese Universiteit van Hong Kong, vertelt TIME dat de retoriek voortkomt uit een gevoel van hulpeloosheid onder de demonstranten. Hij zegt dat separatisme het populairst lijkt te zijn bij mensen onder de 25 jaar, waaronder middelbare scholieren en studenten, maar voegt eraan toe dat de meeste demonstranten weten dat onafhankelijkheid voor Hongkong bijna onmogelijk is.
“Er is een totale communicatiestoornis tussen de jongeren in Hongkong en Beijing, vooral de jongeren die het vertrouwen hebben verloren in de bereidheid van Beijing om naar hen te luisteren,” zegt Lam. “Er is niets wat de jongeren in Hong Kong kunnen doen, behalve retorisch.”
Roberto, een 27-jarige adviseur en demonstrant, is een goed voorbeeld. Hij denkt niet dat een onafhankelijk Hongkong genoeg internationale steun zou krijgen – noch zou het economisch gunstig zijn voor Hongkong. Maar hij zegt dat hij meedoet aan de recente oproepen voor de “Hong Kong natie.”
“Ik zie mezelf op straat zingen voor Hong Kong onafhankelijkheid, ik denk dat het echt uit wanhoop is,” zegt hij. “Als het communistische regime geen zin meer heeft om de schijn op te houden, zeggen steeds meer mensen: ‘Als het zo doorgaat, is onafhankelijkheid van Hongkong de enige uitweg.’
Het idee heeft geen brede steun gekregen in het bredere Hongkongse publiek. Slechts zeventien procent van de Hongkongers zei dat ze onafhankelijkheid van het vasteland steunden in een enquête die eind 2019 voor Reuters werd uitgevoerd door het Hong Kong Public Opinion Research Institute.
Diegenen die hun steun voor het idee hebben uitgesproken, zijn ook snel gestraft. In 2016 werden inkomende wetgevers die hun beëdigingsceremonies veranderden in een stunt met scheldwoorden en pro-onafhankelijkheid, uit hun ambt ontzet. In 2018 werd de activist Ventus Lau gediskwalificeerd als kandidaat voor de wetgevende macht omdat hij eerder op zijn Facebook-pagina zijn steun had betuigd aan een onafhankelijk Hongkong (later heeft hij dat idee publiekelijk afgezworen). Ook een politieke partij die voorstander was van onafhankelijkheid – de Hong Kong National Party – werd verboden. Een buitenlandse journalist, Victor Mallet, werd de stad uitgezet omdat hij een gesprek had georganiseerd met de leider van de partij.
Een jaar na de protesten tegen de uitleveringswet voelen de activisten van Hongkong zich ontmoedigd. Zij worden niet alleen geconfronteerd met een onverbiddelijke Communistische Partij, maar ook met een meer pro-actieve rechtshandhaving. Alleen al bij een demonstratie op 27 mei werden meer dan 360 mensen, onder wie enkele jonge studenten die in hun uniform werden meegenomen, bij grootscheepse preventieve arrestaties afgevoerd. “De berekening is veranderd,” zegt Roberto.
In een stad die nog steeds wankelt van de dubbele klappen van de burgerlijke onrust en COVID-19, zeggen anderen dat ze het gevoel hebben dat ze de strijd hebben verloren. “Ik zie dat veel mensen bang zijn en opgeven” zegt N., een frontlijn demonstrant van in de twintig.
‘Een bruggenhoofd voor externe machten’
Het zijn de “radicale separatisten” achter de protesten die de dreigende nationale veiligheidswet noodzakelijk maken, zeggen de Chinese autoriteiten. Zij wijzen op de openlijke oproepen van demonstranten tot buitenlandse interventie en het zwaaien met de Amerikaanse vlag tijdens demonstraties. Ook de steun van prominente lokale actievoerders aan het dreigement van Washington om Hongkong economische beperkingen op te leggen, heeft Beijing woedend gemaakt.
De beweging “wil van Hongkong een onafhankelijke of semi-onafhankelijke politieke entiteit maken, een bruggenhoofd voor de externe machten om zich tegen China en de Chinese Communistische Partij te verzetten en een schaakstuk dat externe machten kunnen gebruiken om China in toom te houden,” zei Zhang Xiaoming, adjunct-directeur van het Bureau voor Hongkong en Macau-aangelegenheden, maandag in een toespraak.
Maar sommige deskundigen zeggen dat het geen toeval is dat de roep om onafhankelijkheid van Hongkong is toegenomen naarmate de autonomie van Hongkong onder toenemende druk is komen te staan.
“Het lijkt vrij duidelijk dat naarmate Beijing Hong Kong onder druk zet, de reactie van sommigen in Hong Kong is om verder in de tegenovergestelde richting te willen duwen,” vertelt Antony Dapiran, een advocaat en auteur van het boek City on Fire: the Fight For Hong Kong aan TIME.
Ondertussen is N. nerveus dat de nationale veiligheidswet, eenmaal ingevoerd, het bijna onmogelijk zal maken om te praten over zaken als onafhankelijkheid. Hij zegt dat hij nu doet wat hij kan om de boodschap te verspreiden.
“Ideeën zijn kogelvrij,” zegt hij. “Als we het idee eenmaal in de hoofden van de mensen hebben geplant, kan het niet meer worden uitgewist.”
Neem contact met ons op via [email protected].