Waarom hebben octopussen acht armen? Om vissen mee te slaan, zo blijkt uit nieuw onderzoek.

De slimme koppotigen gaan soms samen met vissen op zoek naar voedsel; door samen te jagen kunnen ze een groter gebied bestrijken en hebben ze meer kans om een prooi te vangen. Wanneer grote blauwe octopussen (Octopus cyanea), ook bekend als dagoctopussen, echter ontevreden zijn met hun vispartners, demonstreren ze hun woede door de vis plotseling in het hoofd te slaan.

De octopus haalt uit met behulp van “een snelle, explosieve beweging met één arm,” in een aanval “die we aanduiden als ponsen,” schreven wetenschappers in een nieuwe studie.

Gerelateerd: Foto’s: Diepzee-expeditie ontdekt metropool van octopussen

Tijdelijke jachtallianties tussen octopussen en koraalrifvissen zijn al tientallen jaren gedocumenteerd en kunnen meerdere deelnemers van verschillende soorten omvatten, rapporteerden de auteurs van de studie 18 dec. in het tijdschrift Ecology.

Soms werken vissen en octopussen meer dan een uur samen, waarbij verschillende soorten verschillende locaties verkennen. Octopussen achtervolgen prooien die rond rotsen en in nauwe ruimtes in het rif dartelen, terwijl bodemvoedende vissen zoals de geelgestreepte geitvis (Parupeneus cyclostomus) de zeebodem afspeuren, en andere vissoorten patrouilleren in de waterkolom, aldus de studie.

Maar die samenwerkingen werken niet altijd zo goed voor de vis, zo blijkt uit de nieuwe studie. Tussen 2018 en 2019 observeerden onderzoekers acht incidenten tijdens het duiken in Eilat, Israël, en in El Quseir, Egypte, waarbij octopussen plotseling hun vermeende partners eruit stootten.

“Ik lachte hardop, en stikte bijna in mijn eigen regulator,” zei hoofdauteur van de studie Eduardo Sampaio, een Ph.D. student aan de Universiteit van Lissabon en het Max Planck Institute of Animal Behavior. Zijn latere reacties waren meer ingetogen, “maar ik verwonderde me er nog steeds over elke keer dat ik het zag,” vertelde hij Live Science in een e-mail.

“De vis werd dan naar de rand van de groep geduwd, of verliet zelfs de groep. Soms keerde hij na een tijdje terug, andere keren helemaal niet. De octopus liet de vis met rust nadat hij hem had verplaatst,” zei hij. Hoewel bekend was dat octopussen defensieve stoten uitdelen wanneer ze worden aangevallen door waterjuffers of wanneer ze vechten om voedsel, is dit de eerste keer dat hun stoten wetenschappelijk zijn beschreven en in verband zijn gebracht met de gezamenlijke jacht, aldus Sampaio in de e-mail.

Partners, maar geen vrienden

Maar waarom gingen de octopussen dan zo tekeer? Partnerschappen tussen soorten kunnen voor beide partijen voordelig zijn, maar dat betekent nog niet dat de deelnemers ook echt het beste met elkaar voor hebben, aldus Sampaio. Als de gelegenheid zich voordoet, kunnen allianties terzijde worden geschoven en zal de octopus voor zichzelf opkomen.

“Ondanks de samenwerking zal elke partner altijd proberen zijn voordelen te maximaliseren,” zei hij. “In de gevallen waar prooi gemakkelijk beschikbaar is, lijkt de octopus ‘slaan’ te gebruiken als een manier om het gedrag van de partner op een zelfdienende manier te controleren,” letterlijk de concurrentie opzij te slaan om een verleidelijke maaltijd te stelen.

De wetenschappers registreerden ook gebeurtenissen waarbij het niet meteen duidelijk was hoe de octopus baat had bij het meppen van de vis. Een mogelijkheid zou kunnen zijn dat deze negatieve handelingen, hoewel schadelijk voor de vis, de octopus uiteindelijk minder energie kostten dan samenwerking zou doen. Het slaan zou ook een straf kunnen zijn, zodat de vis dan een betere partner zou zijn in toekomstige samenwerkingen, zei Samapio. Maar deze verklaringen zijn speculatief, en Sampaio zal veel meer octopus-vs.-vis knock-outs moeten bekijken om te ontrafelen wat een octopus motiveert om de eerste stoot te geven.

“We willen begrijpen hoe de voorafgaande interacties tussen de twee dieren, in de context van de hele groep, kunnen leiden tot een vis die wordt gestompt – en ook wat er verandert na die gebeurtenis,” zei hij. “We vermoeden dat de belangrijkste reden natuurlijk te maken heeft met prooimogelijkheden, want dat is ook de reden waarom deze groepen zich van nature in de eerste plaats vormen, gezien de complementaire jachtstrategieën van de partners.”

Oorspronkelijk gepubliceerd op Live Science.