In het leven loont het vaak om concurrenten en rivalen goed in de gaten te houden. Het boek van historica Doris Kearns Goodwin, Team of Rivals, vertelt hoe de Amerikaanse president Abraham Lincoln al zijn politieke rivalen overhaalde om deel uit te maken van zijn kabinet, waardoor ze zijn bondgenoten werden.

Maar het vormen van allianties met potentiële concurrenten is niet uniek voor mensen. In een studie gepubliceerd in Current Biology, beschrijven mijn collega’s en ik hoe dergelijk gedrag ook wordt aangetroffen bij tuimelaars.

We ontdekten dat individuele mannelijke dolfijnen hun unieke kenmerkende gefluit behouden, waardoor ze veel verschillende vrienden en rivalen in hun sociale netwerk kunnen herkennen, iets dat momenteel van geen enkel ander niet-menselijk dier bekend is.

Het Shark Bay netwerk

In Shark Bay, West-Australië, werken paren en trio’s van onverwante mannelijke dolfijnen samen in allianties om alleenstaande vrouwtjes te hoeden voor paringskansen. Op een tweede niveau werken teams van allianties samen om wijfjes van andere allianties te stelen en om zich tegen dergelijke pogingen tot diefstal te verdedigen.

De mannetjes werken dus samen met individuen met wie zij in directe voortplantingsconcurrentie zijn, aangezien het vaderschapssucces niet kan worden gedeeld. Maar de banden tussen deze teams van rivalen zijn even sterk als die tussen moeders en kalveren, en deze vriendschappen en allianties kunnen een heel leven lang duren.

Dus hoe houden deze mannetjes al deze verschillende relaties bij, en hoe houden zij zulke sterke sociale banden in stand? Het antwoord ligt misschien dichter bij huis dan je denkt.

Vocale labels voor dolfijnen

Vorig onderzoek heeft aangetoond dat tuimelaars een individueel vocaal label ontwikkelen, bekend als hun signatuurfluit, waarmee ze hun identiteit uitzenden.

Deze dolfijnen worden niet geboren met hun eigen kenmerkende fluitje. In plaats daarvan ontwikkelt elke dolfijn in de eerste maanden van zijn leven een signatuurfluitje dat structureel uniek is van die van zijn metgezellen.

Het is aangetoond dat deze signatuurfluitjes enigszins vergelijkbaar zijn met menselijke namen. Dolfijnen gebruiken ze om zichzelf voor te stellen of zelfs om anderen te kopiëren als middel om specifieke individuen aan te spreken.

Tientallen jaren lang werd gedacht dat mannelijke dolfijnen een gezamenlijk signatuurfluitje zouden gebruiken wanneer zij bondgenootschappen met elkaar aangingen.

Voorgesteld werd dat zo’n alliantiesignatuur de mannetjes in staat zou stellen het alliantielidmaatschap aan concurrerende mannetjes of aan seksueel ontvankelijke wijfjes kenbaar te maken. Een soort vocale badge of groepslabel.

Intrigerend is dat we hebben ontdekt dat mannelijke dolfijnen in Shark Bay individuele vocale labels behouden die verschillen van die van hun bondgenoten.

Individueel “benoemde” dolfijnen

Dit is een onverwachte bevinding, want het is bekend dat dieren die een sterke sociale band vormen, elkaar vocaal tegemoet komen, waardoor hun roep meer op elkaar gaat lijken. Door dit te doen, adverteren de dieren niet alleen de sterkte van hun relaties maar ook hun groepslidmaatschap.

Zulke vocale convergentie wordt gevonden bij vele dieren met inbegrip van papegaaien, zangvogels, vleermuizen, olifanten en primaten.

Het blijkt echter dat in het complexe netwerk van dolfijnallianties in Shark Bay, het behouden van individuele “namen” belangrijker is dan het delen van gesprekken. Het stelt mannelijke dolfijnen in staat om veel verschillende vrienden en rivalen in hun sociale netwerk te herkennen.

Zelfs binnen deze dolfijnallianties kunnen mannetjes voorkeuren en vermijdingen laten zien voor met wie ze samenwerken.

Bottlenose dolfijnen hebben aangetoond de handtekening fluittonen van andere individuen te onthouden, zelfs na 20 jaar van scheiding. Dit sociale geheugen op lange termijn, gecombineerd met het gebruik van individuele vocale labels, stelt dolfijnen in staat om vele verschillende relaties bij te houden, evenals de geschiedenis van die relaties.

Ons onderzoek suggereert dat vocale labels een centrale rol spelen in de herkenning van coöperatieve partners en concurrenten op biologische markten.

Binding tussen mannetjes, dolfijnstijl

Als geallieerde mannetjesdolfijnen niet op soortgelijke roepjes afgaan, hoe versterken ze dan hun sterke band?

Wel, mannetjes in Shark Bay investeren veel tijd in zachte contactgedragingen, zoals aaien.

Dit kan vergelijkbaar zijn met verzorgingsgedrag bij primaten, dat in verband is gebracht met het vrijkomen van oxytocine. Oxytocine is een hormoon waarvan bekend is dat het de sociale binding tussen zowel mensen als niet-menselijke dieren vergemakkelijkt, en zowel vertrouwen als samenwerking bevordert.

Dolfijnallianties in Shark Bay worden ook gekenmerkt door hoge niveaus van synchroon gedrag. Mannetjes in allianties kunnen hetzelfde gedrag op precies hetzelfde moment vertonen, door precies synchroon op te duiken of gecoördineerde displays te vertonen.

Het lijkt erop dat synchronie, en niet zozeer gemeenschappelijke roepen, de eenheid van de alliantie vertegenwoordigt.

In menselijke samenlevingen zou synchroon gedrag, zoals gechoreografeerd dansen, militair marcheren of parades, zijn geëvolueerd om de kwaliteit van relaties aan te geven.

Het lijkt er dus op dat de meerlagige dolfijnallianties in Shark Bay enkele kenmerken gemeen hebben met menselijke samenlevingen, waar individuele vocale labels helpen bij de herkenning van samenwerkende partners, en synchronie een signaal is dat de sterkte van die partnerschappen aangeeft.