Madonna sprak deze week tot me. Figuurlijk, dat wil zeggen, via The New York Times Magazine.

“Ik denk dat je te veel nadenkt over oud worden. Ik denk dat je te veel nadenkt over leeftijd. Ik denk dat je gewoon moet stoppen met erover na te denken,” zei ze.

“Stop met denken, leef gewoon je leven en laat je niet beïnvloeden door de maatschappij die probeert je een bepaald gevoel te geven over je leeftijd of wat het is dat je verondersteld wordt te doen.”

Ze sprak in feite met journaliste Vanessa Grigoriadis, in een recent interview, toen ze deze dingen zei. De verslaggeefster was blijkbaar te vaak teruggekomen op het onderwerp leeftijd (Madonna is 60), en hoe dat zich verhoudt tot de carrière van de zangeres. Maar het was alsof ze me in het gezicht staarde – en ik weet zeker dat veel andere lezers van 40 of ouder hetzelfde voelden.

Kunnen we haar advies vertrouwen?

Inderdaad, we zouden allemaal zo moe moeten zijn van de druk om te voldoen aan leeftijdgerelateerde verwachtingen. En, net als Madonna, zouden we allemaal bereid moeten zijn om ons te verzetten tegen het idee dat onze leeftijd veel te maken heeft met onze carrières en capaciteiten, tenzij je een hoofd ballerina of een prof atleet bent, en misschien zelfs dan.

Maar zou Madonna op de hoogte zijn van de recente rechtszaken tegen IBM, Citibank, en IKEA, aangespannen door voormalige werknemers die beweren dat leeftijdsisme hen hun baan heeft gekost? Globetrotting tussen New York, Sintra, Londen en Malawi, zou ze de flap eind 2017 gemist kunnen hebben toen we leerden dat Facebook adverteerders van bedrijven toestond om het publiek voor hun vacatures te beperken tot bepaalde leeftijdsgroepen, met behulp van een ad-targeting service die uitnodigde tot alle vormen van discriminatie (en die Facebook uiteindelijk in maart van dit jaar heeft laten vallen)?

We werken in een cultuur die het ethos van Silicon Valley tot zijn religie heeft gemaakt, en dat maakt het negeren van leeftijd voor niemand gemakkelijk. Denk er eens over na: in El Pescadero, Mexico, is er een luxe retraite die zich richt op “ouderen” in de tech, voornamelijk in hun 30s en 40s.

In het licht van deze trends, lijkt Madonna’s pleidooi om te stoppen met nadenken over je leeftijd, en over wat het betekent in termen van de rollen waar je geschikt voor bent, mogelijk out of touch. Maar dit advies negeren is aantoonbaar net zo gevaarlijk. Het maakt ons medeplichtig aan precies dat soort systematisch leeftijdsisme, dat vooral oudere vrouwen hard treft, dat Madonna het liefst zou uitroeien.

Pieken in het late leven

De markt voor oudere werknemers is tegenwoordig eigenlijk rooskleuriger dan gewoonlijk. In de VS bijvoorbeeld zijn oudere werknemers het snelst groeiende segment van de beroepsbevolking, en er zijn meer mensen die tot in de zeventig werken dan ooit tevoren.

Omdat de werkloosheid laag is, kijken sommige bedrijven die vacatures willen opvullen verder dan de voor de hand liggende jonge verdachten om potentiële aanwervingen te vinden. Veel bedrijven hebben omscholingsprogramma’s gelanceerd of hebben de overgang naar pensionering vertraagd om oudere werknemers aan te trekken en te behouden. Sommige bedrijven passen hun beleid en zelfs hun werkplekken aan om oudere werknemers tegemoet te komen, bijvoorbeeld door zachtere fabrieksvloeren te installeren die zachter zijn voor oudere knieën, zoals BMW in Duitsland heeft gedaan.

Creatieve types kunnen ondertussen al kijken naar verschillende volbrachte kunstenaars en schrijvers door de geschiedenis heen, die de mythe dat artistieke expressie aan jongeren toebehoort, volledig hebben laten ontploffen. In feite is voor sommigen het tegendeel waar.

Kijk eens naar het contrast tussen Paul Cézanne en Pablo Picasso. Cézanne schilderde wat zijn meest waardevolle meesterwerken werden halverwege zijn zestigste, terwijl Picasso’s hoogst gewaardeerde werk allemaal vroeg in zijn carrière ontstond.

“De frisheid, uitbundigheid en energie van de jeugd deden Cézanne weinig,” legde Malcom Gladwell uit in een stuk uit 2008 in The New Yorker, daarbij verwijzend naar het werk van David Galenson, een econoom van de Universiteit van Chicago die creativiteit bestudeert. Cézanne “was een laatbloeier,” schreef Gladwell, “en om de een of andere reden zijn we in onze boekhouding van genialiteit en creativiteit vergeten om de Cézannes van de wereld te begrijpen.”

Over meerdere jaren van onderzoek naar de meest gevierde werken van dichters, architecten en anderen, heeft Galenson een theorie ontwikkeld: er zijn twee soorten vernieuwers, en hun creativiteit piekt op verschillende leeftijden.

Conceptuele vernieuwers, de ontwrichters die een kunstvorm naar een radicaal nieuwe plek brengen, blinken uit halverwege de twintig, voordat ze geïndoctrineerd zijn geraakt met de normen van één traditie of industrie. Experimentele vernieuwers, aan de andere kant, “nemen tientallen jaren van vallen en opstaan en geaccumuleerde kennis om ongebruikelijke verbindingen te maken, verdergaand dan de conventies van hun domein,” zoals Ephrat Livni van Quartz onlangs samenvatte in een stuk over zijn nieuwste studie (paywall), co-auteur met Bruce Weinberg, een econoom aan de Ohio State University.

Opnieuw, Madonna wil niet dat je je fixeert op haar leeftijd

Het goede nieuws voor werknemers van middelbare leeftijd vandaag, en alle gelukkig genoeg om te volgen, is dat het verlengende traject van onze carrières (exclusief voor leden van Quartz) betekent dat we waarschijnlijk een aantal verschuivingen zullen maken die ons helemaal naar een nieuwe plek zullen leiden.

Zoals psycholoog Dean Keith Simonton opmerkte in Scientific American, “Sommige laatbloeiers raken pas echt op hun hoogtepunt in hun zestiger of zeventiger jaren,” “Ze ploeterden vaak tientallen jaren weg in niet-inspirerende banen voordat ze hun ware passie ontdekten.”

Dat is duidelijk niet het geval voor Madonna, die haar status als wereldwijd popicoon al vroeg in haar carrière cementeerde en nooit is gestopt met innoveren.

Ze is ook nooit gestopt met het uitschelden van anderen als ze vooroordelen en onrechtvaardige behandeling voelt, en dat is precies wat ze deze week deed in reactie op het New York Times profiel, dat verscheen onder de kop “Madonna op 60.” De zangeres vond het vol staan met verwijzingen en beschrijvingen die ze als leeftijdsgebonden en gender-onderscheidend beschouwde. (Argwanend, de schrijver had zichzelf gewaarschuwd moeten achten.) Dus Madonna ging naar Instagram om zichzelf te uiten: