De meeste mensen hebben wel eens van melkzuur gehoord in verband met lichaamsbeweging, met name duursporten en activiteiten met een hoge intensiteit, zoals fietsen en hardlopen. Het wordt tijdens het sporten op natuurlijke wijze in het lichaam aangemaakt, als afvalproduct van anaerobe ademhaling. Het heeft de chemische formule C₃H₆O₃ en heeft een aantal negatieve effecten op sporters.

Maar afgezien van sport kunnen veganisten, of het nu hardlopers zijn of mensen die niet verder komen dan een bad nemen, zich zorgen maken over melkzuur, dat onder andere voorkomt in zuurdesem en sommige wijnen, vanwege het voorvoegsel “lac”. Dit komt van het Latijn voor melk en het is dus gemakkelijk te begrijpen waarom veel mensen denken dat er een verband is tussen melkzuur en melk. Zuivelmelk is niet veganistisch en dus kunnen mensen die zich bewust zijn van de etymologie van melkzuur zich afvragen of ze producten kunnen gebruiken waarin melkzuur is verwerkt of die met melkzuur zijn bewerkt.

Gelukkig kunnen veganisten, als het op melkzuur aankomt, meer dan waarschijnlijk veilig hun gang gaan. Dit is een etymologisch geval van 2+2=5, en mensen die net genoeg informatie hebben om gevaarlijk te zijn! Het feit dat het lichaam van nature melkzuur produceert zou op zichzelf al een aanwijzing moeten zijn. Wat moet een veganist dan doen, een operatie ondergaan om zijn stofwisseling zo te veranderen dat hij geen melkzuur meer aanmaakt?

Wat is melkzuur?

Natuurlijk weet niet iedereen dat dit organische zuur door mensen wordt aangemaakt en zelfs degenen die dat wel weten, kunnen ervan uitgaan dat het melkzuur dat in de handel wordt gebruikt, afkomstig is van dieren. In feite is deze laatste mogelijkheid in sommige opzichten volkomen plausibel en logisch.

Zoals bij vele chemische verbindingen ontleent melkzuur zijn naam aan het produkt waaruit het voor het eerst werd geïsoleerd. In 1780 isoleerde de Zweedse scheikundige Carl Wilhelm Scheele het uit zure melk. Op soortgelijke wijze werd lecithine voor het eerst geïsoleerd uit eierdooiers en ontleent het zijn naam aan het oude Grieks voor die stof. Daarom zeggen we dat het in veel opzichten verstandig en redelijk is voor een veganist om zijn twijfels te hebben over melkzuur.

Iedereen die al een tijdje veganist is, is waarschijnlijk al in aanraking gekomen met lecithine, omdat het lange tijd een belangrijke veganistische probleemmaker was. Het wordt gebruikt als emulgator en smeermiddel in een breed scala van producten, waaronder chocolade, brood en margarine. Hoewel het kan worden gemaakt van eieren en andere dierlijke bronnen, wordt het nu bijna altijd geproduceerd van planten op een veganistische manier.

Op de ingrediëntenlijst van een product zie je het meestal vermeld als “lecithine uit soja”, “lecithine uit zonnebloem” of iets dergelijks. Dit was niet altijd het geval en veganisten moesten ofwel aannemen dat de lecithine niet-vegan was of dit navragen bij de fabrikant.

Is melkzuur afkomstig van dieren?

Op basis van bovenstaande informatie zullen sommigen de spot drijven met mensen die vragen of melkzuur veganistisch is of niet. Maar in theorie is er geen reden waarom het melkzuur in commerciële producten niet afkomstig zou kunnen zijn van dierlijke melk of andere dierlijke producten.

In feite lijkt er met betrekking tot melkzuur iets van een grijs gebied te bestaan. We hebben al gezegd dat “als het om melkzuur gaat veganisten meer dan waarschijnlijk veilig zijn om door te gaan”. Voor zover wij weten is het hoogst onwaarschijnlijk dat je melkzuur tegenkomt dat van een dierlijke bron afkomstig is.

Het grijze gebied

Vaker wel dan niet zal het van nature voorkomen en – ervan uitgaande dat je niet iets eet dat duidelijk niet veganistisch is om mee te beginnen – zal het melkzuur dus veganistisch zijn. Het grijze gebied betreft echter het gebruik van melkzuur waaraan het wordt toegevoegd (zie hieronder).

Wij hebben begrepen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat dergelijk commercieel geproduceerd melkzuur van dieren afkomstig is. Veel bronnen beweren ronduit dat melkzuur veganistisch is, maar PETA (People For The Ethical Treatment of Animals) zegt dat het dat wel is:

Typisch afkomstig van planten zoals bieten. Wanneer het van dieren afkomstig is, wordt het aangetroffen in bloed en spierweefsel.

Lactinezuur kan in theorie zeker worden gemaakt van dierlijke bronnen, zoals melk, en het feit dat PETA het opneemt in hun lijst van ingrediënten van dierlijke oorsprong is voor ons genoeg om op zijn minst onze twijfels te hebben. Nu weten we toevallig dat PETA in veel van dit soort kwesties verre van het evangelie is en ze zijn niet immuun voor feitelijke fouten of grove oversimplificaties. Dat gezegd hebbende, lijkt het onmogelijk om een betrouwbare bron te vinden die bevestigt dat alle commerciële melkzuur veganistisch is, en dus moeten (zij het kleine) twijfels blijven.

Hoe wordt veganistisch melkzuur geproduceerd?

Dus, als melkzuur veganistisch is, is het veilig om te zeggen dat het niet wordt geproduceerd met behulp van melk of andere dierlijke producten. Het zal u misschien verbazen dat 97% van het melkzuur wordt aangemaakt door marathonlopers te “melken” aan het eind van grote mondiale wedstrijden, zoals de marathons van Londen en New York. Oké, dat is niet echt waar. Maar het zou je verbaasd hebben.

De situatie met melkzuur is nogal verwarrend omdat het van nature in zo veel voedsel voorkomt en op een aantal verschillende manieren kan worden gebruikt. Om de zaken nog verder te vertroebelen, wordt melkzuur ook toegevoegd aan veel producten op basis van melk. Gefermenteerde melk en yoghurt, zoals Georgische matsoni, IJslandse skyr, kefir en zelfs gewoon oude zure room. Dergelijke voedingsmiddelen zijn uiteraard niet veganistisch en het feit dat ze melkzuur bevatten schept een oneerlijke associatie omdat het de melk is waar het om gaat, niet het melkzuur.

Een andere verwarrende factor is het bestaan van andere “lac”-woorden die veganisten wel moeten vermijden. Bijvoorbeeld lactose is melksuiker, simpel gezegd, en is niet geschikt voor veganisten. Maar laten we terugkeren naar de vraag: hoe wordt veganistisch melkzuur geproduceerd?

Acetaldehyde

Elk jaar worden honderdduizenden tonnen melkzuur geproduceerd en het kan op verschillende manieren worden gemaakt met behulp van verschillende basisproducten. Het kan worden gesynthetiseerd met behulp van een chemisch productieproces dat begint met acetaldehyde. Hier bij VeganFriendly.org.uk, zijn we het meest bekend met acetaldehyde als een kater-veroorzakende chemische-nastie die een bijproduct is van het lichaam dat alcohol verwerkt van onze favoriete veganistische wijnen.

Het zou je niet verbazen te horen dat melkzuurfabrikanten geen acetaldehyde oogsten van die arme mensen die worstelen met een kater de ochtend na een avondje uit. Wat wel belangrijk is, is waar ze het vandaan halen en de belangrijkste bronnen zijn steenkool en olie, die beide in alle opzichten veganistisch vriendelijk zijn.

De meerderheid van commercieel geproduceerd melkzuur wordt gemaakt via fermentatie, maar nogmaals, de sleutel hier is wat wordt gebruikt als het uitgangspunt. Melkzuur kan worden gemaakt van zowat elke suiker en meestal wordt pure sucrose of een andere eenvoudige suiker gebruikt, hoewel, om ons eerdere punt te herhalen, in theorie de suikers van dierlijke oorsprong kunnen zijn, bijvoorbeeld lactose, of melksuiker.

Dit betekent dat melkzuur, hoe je het ook tegenkomt, veganistisch vriendelijk zou moeten zijn. Wat het echter niet betekent, om nog eens een eerder punt te herhalen, is dat alle voedingsmiddelen en producten die melkzuur bevatten veganistisch vriendelijk zijn. Ook al betekent het voorvoegsel “lac” of “lact” niet noodzakelijk dat een bepaald product van melk afkomstig is, er zijn er toch veel die dat wel zijn en dus loont het zeker de moeite om voorzichtig te zijn. Raadpleeg bij twijfel onze uitgebreide rubriek Is het veganistisch?

Voorwerpen die melkzuur bevatten

Er zijn heel veel dingen die melkzuur bevatten en vaak is dat een natuurlijk gegeven. Zoals gezegd produceren sportende mensen melkzuur, terwijl verschillende zoogdieren lactaat, de basis van melkzuur, produceren via hun hersenmetabolisme.

Sommige wijnen en bieren bevatten ook van nature melkzuur, terwijl de hipsterfavoriet zuurdesem zijn unieke smaak verkrijgt dankzij melkzuur dat ontstaat door de fermentatie van het deeg. Bovendien kan de ontdekking van Scheele (de Zweedse scheikundige, voor het geval u het vergeten bent) van nature worden gevonden in gezuurde melkproducten, zoals de eerder genoemde.

Daarnaast bevatten gefermenteerde en ingemaakte voedingsmiddelen, zoals kimchi of zuurkool, die steeds meer worden gezien als uitstekend voor de gezondheid en de microbiota van de darm, melkzuur. Bacteriën die van nature voorkomen op de gefermenteerde groenten gebruiken de suiker van de groenten zelf om melkzuur te maken. Dit eeuwenoude proces wordt eigenlijk melkzuurfermentatie genoemd en is volkomen veganistisch (ervan uitgaande dat het basisingrediënt dat ook is).

Naast deze items waar het melkzuur van nature voorkomt, wordt het ook toegevoegd aan een reeks andere voedingsmiddelen en goederen, waaronder farmaceutica en cosmetica. Als het op voedsel aankomt, is weten welke E-nummers veganistisch zijn en welke niet, een uitstekende veganistische vaardigheid om te hebben en als je E270 ziet op een lijst van ingrediënten, wil je misschien verder onderzoek doen. Dit is melkzuur en als levensmiddelenadditief wordt het gebruikt als conserveermiddel, antimicrobiële stof en om smaak te geven, te harden of in te maken, waarbij het natuurlijke proces wordt nagebootst dat plaatsvindt wanneer bijvoorbeeld kimchi wordt gemaakt. In huishoudelijke artikelen, cosmetica en andere toepassingen moet u gewoon uitkijken voor melkzuur.

In geval van twijfel, controleer bij de fabrikant

In geval van melkzuur moeten we helaas de “controleer bij de fabrikant”-kaart uitrollen. Uiteindelijk, tenzij een voedingsmiddel, drank of huishoudelijk goed is gecertificeerd als veganistisch vriendelijk, is er geen 100% gegarandeerde manier om er zeker van te zijn dat het melkzuur is geproduceerd uit niet-dierlijke bronnen.

Voor zover wij weten, is er geen etikettering die de bron van melkzuur duidelijk maakt op de manier waarop de meeste gebruikers van lecithine dat doen. Nu, dat kan zijn omdat alle melkzuur veganistisch is, maar, helaas, dat is niet iets waar we zeker van kunnen zijn.

Cargill, misschien wel ’s werelds grootste producent van melkzuur, gebruikt plantaardige suiker in hun proces. Een andere van de grootste fabrikanten, Henan Jindan Lactic Acid Techn. Co, maakt zijn melkzuur van “natuurlijk maïszetmeel door middel van geavanceerde bio-fermentatie- en raffinagetechnologie”. De Nederlandse beursgigant Corbion, die zichzelf aanmerkt als “de wereldmarktleider in melkzuur en melkzuurderivaten”, produceert zijn melkzuur door koolhydraten (suikers) te fermenteren, zodat hun product ook veganistisch is. Aan de andere kant van het spectrum produceren kleine producenten, zoals het in het VK gevestigde Special Ingredients Ltd, melkzuurpoeder dat specifiek wordt verkocht en op de markt gebracht als zijnde veganvriendelijk.

Dus, hoewel we misschien geen definitief antwoord hebben, kunnen we wel zeggen dat veganvriendelijk melkzuur bestaat en dat het wijdverbreid is.

In conclusie, melkzuur is waarschijnlijk veganistisch

We gebruiken niet graag het woord “waarschijnlijk” omdat we weten dat het voor veel veganisten gewoon niet goed genoeg is. Zeggen dat iets “waarschijnlijk” geen dierenleed heeft veroorzaakt, is voor sommigen hetzelfde als helemaal niets zeggen. Laten we echter beginnen met wat we zeker kunnen zeggen.

• Natuurlijk voorkomend melkzuur is veganistisch – Door mensen geproduceerd melkzuur is, zou je het geloven, veganistisch. Dus, is dat in zuurdeeg en alle verschillende ingemaakte, gefermenteerde en natuurlijk geproduceerde producten die het bevatten (tenzij ze andere ingrediënten zoals melk hebben die ze niet-vegan maken)
• Toegevoegd melkzuur kan niet veganistisch zijn – Maar de meerderheid, op zijn minst, is prima voor veganisten
• Don’t Sweat the Small(er) Stuff – Waar je de veganistische lijn trekt is jouw keuze, maar je zorgen maken over de kleine kans dat een kleine hoeveelheid melkzuur zou kunnen zijn verwerkt uit van dieren afkomstige suikers zou misschien geen topprioriteit moeten zijn

Met dat laatste punt willen we de kwestie niet bagatelliseren. Alleen, zoals we al eerder hebben gezegd, is er een wet van afnemende meeropbrengst als het gaat om veganisme. Door te stoppen met vlees, zuivel en eieren heb je een enorme stap gezet – een reuzensprong, in feite – om dieren te redden en hun lijden te verminderen.

In plaats van tijd te besteden aan het onderzoeken van de fijne kneepjes van melkzuur (we hebben het geprobeerd… geloof ons, het is niet leuk!), zouden sommigen beweren dat je tijd beter besteed kan worden aan het opleiden, overtuigen en aanmoedigen van anderen om zich aan te sluiten bij de veganistische wereld.