Terwijl India zich midden in ’s werelds grootste democratische exercitie bevindt, staan universiteiten meer dan ooit in de schijnwerpers. De afgelopen vijf jaar heeft de Bharatiya Janata Party (BJP) onder leiding van premier Narendra Modi een agenda van hindoenationalisme nagestreefd en zijn universiteitscampussen in het kruisvuur terechtgekomen.

Sommige commentatoren hebben zich zelfs afgevraagd of de aspiratie van de grondleggers van het moderne India – de idealen van een seculiere, egalitaire republiek – nog lang stand zal houden onder de “saffronisering van het onderwijs”.

In 2017 mengde de Universities Grants Commission – de hoger-onderwijsarm van de Indiase regering – zich in het debat door erop aan te dringen dat 40.000 hogescholen in het hele land de toespraak van de premier live zouden uitzenden ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van de stichter van de BJP, Deendayal Upadhyaya. In het najaar van 2018 protesteerden hindoe-nationalisten in Ahmedabad tegen de benoeming van de eminente Indiase historicus Ramachandra Guha, omdat hij “anti-nationaal” zou zijn. Hij zei later dat hij de post niet zou aanvaarden.

Maar het meest alarmerend van alles is hoe Indiase universiteiten verstrikt zijn geraakt in de communale en kastenpolitiek van het hindoenationalistische populisme, ook bekend als “Hindutva”.

Kastenreservaten

In januari 2016 beroofde Rohith Vemula, een Dalit-student en anti-Hindutva-activist aan de universiteit van Hyderabad, zich van het leven na een incident waarbij hij en zijn medebetogers werden geschorst van de universiteit. De dood van Vemula leidde tot een wijdverbreide reactie op Indiase campussen. Universiteiten worden geacht gelijkheid en religieuze tolerantie te bieden, maar hier werd duidelijk dat studenten van een lage kaste – en in andere gevallen moslim – te maken kregen met institutionele discriminatie.

In feite is het ontkennen van de ongelijkheid die inherent is aan het kastensysteem een langetermijnoproep geworden voor de BJP, de Rashstriya Swayamsevak Sangh (RSS) en de militante jeugdvleugel, de Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad, die het heeft voortgebracht, ondanks het bewijzen van lippendienst aan het verheffen van de zogenaamde lagere kasten in de aanloop naar de algemene verkiezingen van 2019.

Hindutva-activisten hebben de legitimiteit aangevochten van de zogenaamde kaste-reserveringen, waarbij lagere kaste-groepen profiteren van quota’s in het ambtenarenapparaat en het onderwijs. Bij de onafhankelijkheid in 1947 waren dergelijke reserveringen een kardinaal principe van de nieuwe staat, als compensatie voor de duizenden jaren van kaste-ontbering, een cultuur waarin de zogenaamde “onaanraakbaren” (degenen die buiten het kastensysteem vielen) alleen onzuivere beroepen konden uitoefenen – schoonmaken, met inbegrip van het handmatig verwijderen van huishoudelijk afvalwater, leerlooien, en het verwijderen van lijken.

Naast een breder streven naar “dekolonisatie” van het onderwijscurriculum zijn Hindutva-ideologen in India en het Westen de strijd aangegaan tegen kaste-voorbehouden. Zij hebben dat gedaan door zich de geschiedenis opnieuw toe te eigenen: door te beweren dat het kastensysteem een koloniale constructie was of het resultaat van een buitenlandse “invasie”. In 2015 riep Mohan Bhagwat, de leider van de RSS, op tot een herziening van het kasteservatiebeleid.

Governancemechanismen zoals de volkstelling en de codificatie van wetten onder koloniaal bewind leidden ontegenzeggelijk tot een proliferatie van politieke identiteiten op basis van religieuze of kastesamenhang in koloniaal India. Maar veel geleerden benadrukken dat het historisch onjuist is om te beweren dat kasten en een systeem van kastenhiërarchie niet bestonden vóór de koloniale overheersing.

Volgens Hindutva-aanhangers hebben de vorige Indiase regeringen sinds 1947 dit koloniale systeem in stand gehouden door kastevoorbehouden in te voeren. India “dekoloniseren”, zoals Modi’s intellectuele cheerleaders hun project omschrijven, betekent het kastensysteem afschaffen als onderdeel van een bredere beweging om India te bevrijden van de overblijfselen van het Britse koloniale systeem.

Het gevaarlijke dekoloniseren

Enkele Indiase geleerden, werkzaam in Gent in België en in Karnataka in het zuidwesten van India, hebben zich aangesloten bij deze valse dekolonisatie-agenda, die pretendeert de moderne Indiërs te bevrijden van hun vroegere heersers, Mughal (alias moslim) “indringers” en Britse (alias christelijke) “indringers”. Centraal in Hindutva staat het idee dat Indiase religies de religies zijn die in India zijn ontstaan – en dus vallen Hindoeïsme, Sikhisme, Boeddhisme, Jainisme in deze categorie. Maar volgelingen van de Islam of het Christendom bidden tot een vreemde godsdienst en worden daarom door sommigen beschouwd als buiten de Hindoe-nationalistische kudde.

De geschiedenisboeken op scholen worden herschreven om de bijdrage van Moslims te minimaliseren, terwijl overwegend Moslimsteden zoals Allahabad en straten in talloze steden worden hernoemd met meer “passende” Hindoe-titels. Heldhaftige stichters van het nieuwe India, zoals Mahatma Gandhi, worden nu geherwaardeerd als splijtzwammen die de eenheid van de Hindoes hebben ondermijnd.

Dit alles staat haaks op de huidige wereldwijde pogingen om sociale ongelijkheid en conflicten tussen gemeenschappen te heroverwegen en te overwinnen. Het is dan ook ironisch dat de taal van “dekolonisatie” in India nu iets heel anders betekent dan de gelijknamige bewegingen in het VK en Zuid-Afrika die de onderwijscultuur en het openbare leven willen “dekoloniseren”. Er vindt een ideologische omwenteling plaats. In India is “dekolonisatie” de retoriek van militant nationalisme geworden.

Beluister deel twee van de podcastserie van The Conversation over India over hindoe-nationalisme van The Anthill.