Hydronephrosis in een oogopslag

• Hydronephrosis beschrijft wanneer een of beide nieren opgezwollen raken door opgehoopte urine.
• Hydronefrose komt vrij vaak voor, bij 1 op de 100 mensen.
• In de regel is het niet ernstig, hoewel het bij sommige mensen zeer ernstige gevolgen kan hebben.
• Verschillende aandoeningen van de urinewegen kunnen hydronefrose veroorzaken en artsen behandelen de onderliggende aandoening die hydronefrose veroorzaakt.

Wat is hydronefrose?

Hydronefrose is de gezwollen toestand van een nier, die ontstaat wanneer de urine niet uit de nier naar de blaas kan stromen, zoals normaal het geval zou moeten zijn.

Hydronefrose kan in één nier (unilaterale hydronefrose) of in beide nieren optreden. Het is niet ongewoon, en komt bij 1 op de 100 volwassenen op een bepaald moment in hun leven voor. Het komt ook vrij vaak voor bij zuigelingen, hetzij voor de geboorte (prenatale hydronefrose) of erna (postnataal).

Oorzaken van hydronefrose

Hydronefrose treedt op wanneer er een obstructie of blokkade in het urinestelsel is. De blokkade kan zich voordoen in de nier (die het bloed filtert en afvalstoffen omzet in urine), de blaas (het orgaan dat de urine opslaat), of de urineleider (de buis die de urine van de nier naar de blaas transporteert). Het kan ook optreden wanneer er iets gebeurt waardoor de urine van de blaas terugstroomt in de nier.

Hydronefrose is geen ziekte op zich. Meestal is het een symptoom van een ziekte of een andere onderliggende factor die hydronefrose veroorzaakt. Hydronefrose kan het gevolg zijn van een van de volgende aandoeningen:

• Blokkade die al bij de geboorte aanwezig is
• Bloedstolsel
• Vergrote prostaat (door benigne prostaathypertrofie (BPH) of prostaatkanker)
• Niersteen
• Zwangerschap
• Zeerweefsel van een operatie of verwonding in het verleden
• Tumor, goedaardig of kankerachtig, in het bekkengebied
• Pelvic organ prolapses
• Unilaterale obstructieve uropathie, hetzij acuut (een plotseling begin) of chronisch (terugkerend in de tijd)
• Urinary tract infection (UTI)
• Vesicoureterale reflux (urine die terugstroomt van de blaas naar de nier).

Symptomen van hydronefrose

Symptomen van hydronefrose variëren in ernst, afhankelijk van hoe lang iemand de aandoening al heeft. Naarmate de vochtophoping toeneemt, zullen de symptomen waarschijnlijk ernstiger worden.

In eerste instantie kunnen mensen merken dat ze vaker moeten plassen. Sommige mensen voelen ook een verhoogde aandrang om te plassen.

Het belangrijkste symptoom van hydronefrose is pijn in de zij en in de rug (flankpijn genoemd), evenals lies- en/of buikpijn.

Andere symptomen kunnen zijn:

• UTI
• Verhoogde aandrang tot urineren of verhoogde frequentie van urineren
• Pijn tijdens urineren
• Incomplete urineren
• Incontinentie
• Kwellingen of braken
• Een buikmassa (een knobbel en/of zwaarte in de buik)
• Koorts.

Diagnose van hydronefrose

Om hydronefrose te diagnosticeren, vraagt een arts naar de symptomen en de medische voorgeschiedenis van een persoon. De arts kan de rug, zij en buik van de patiënt voelen (palperen) en kan voelen dat de nier gezwollen is.

Vaak wordt hydronefrose gediagnosticeerd met een echografisch onderzoek. Dit onderzoek maakt gebruik van geluidsgolven om een beeld te krijgen van inwendige organen, zoals de nier. De echografie kan de arts vertellen of de nier een ongewone vorm heeft, of er verstoppingen zichtbaar zijn en of er ongewoon vocht aanwezig is.

Als er aanvullende informatie nodig is, kan de arts onderzoeken bestellen zoals:

• Röntgenfoto
• Computatietomografie (CT)-scan van de buik en de nieren
• Magnetic resonance imaging (MRI)-scan van de buik
• Cystoscopie (een verlichte camera op een klein buisje, waarmee een arts in de blaas en de plasbuis kan kijken)
• Urineonderzoek en/of bloedonderzoek om de nierfunctie te controleren
• Controle op bloed in de urine, wat kan wijzen op een niersteen of een ander probleem
• Isotope renografie (nierscan).

Behandeling van hydronefrose

De behandeling van hydronefrose hangt af van wat de nierzwelling heeft veroorzaakt. Sommige gevallen zijn vrij eenvoudig op te lossen. Een UTI kan bijvoorbeeld worden behandeld met antibiotica. Als een niersteen of andere urinesteen een verstopping veroorzaakt, kan de niersteen vanzelf overgaan of moet deze op een andere manier worden verwijderd om de verstopping op te heffen.

Andere aandoeningen kunnen complexer zijn en extra behandeling vereisen. Deze behandelingen kunnen bestaan uit:

• Afvoer van overtollige urine via een katheter: Deze procedure draineert de blaas en kan artsen ook een gevoel geven of er een blokkade in de blaas is.
• Inbrengen van een urineleiderstent: De arts kan een buisje inbrengen dat de urineleider verbreedt, zodat de urine in de blaas kan weglopen.
• Plaatsen van een nefrostomiebuis: Hierdoor kan urine via de achterkant weglopen, in een draineerzak.
• Antibiotische behandeling: Dit kan worden gebruikt om infecties te bestrijden en kan een langdurige behandeling zijn om herhaalde urineweginfecties onder controle te houden.
• Chirurgische behandeling: Sommige obstructies, zoals een bloedstolsel, littekenweefsel of tumor, moeten met een operatie worden verwijderd. In sommige gevallen kan de chirurg het beschadigde deel van de urineleider verwijderen en vervolgens het gezonde deel weer aansluiten. Deze ingreep kan de urinestroom corrigeren, zodat het urinesysteem weer normaal werkt.

Iedereen met tekenen van mogelijke hydronefrose moet naar de dokter. Onbehandelde UTI’s of andere infecties kunnen ernstigere aandoeningen veroorzaken, zoals nierinfectie (pyelonefritis) of systemische infectie zoals sepsis (bloedvergiftiging).

Het is vooral belangrijk om snel behandeling te zoeken als de persoon slechts één nier heeft of aandoeningen van het immuunsysteem zoals HIV of diabetes. Deze personen lopen het risico om dialyse of een niertransplantatie nodig te hebben als hydronefrose de overgebleven nier blijvend beschadigt.