Achtergronden van de ontdekking

Leeftijd

2,4 tot 1,8 miljoen jaar

Belangrijke fossiele vondsten

Het sleutelexemplaar van deze soort is schedel KNM-ER 1470. Toen het in 1972 door het team van Richard Leakey werd ontdekt, werd het niet aan een soort toegeschreven, maar alleen aan een lid van het geslacht Homo. In 1986 gaf een Russische antropoloog de schedel de soortnaam Pithecanthropus rudolfensis. De geslachtsnaam Pithecanthropus werd later geschrapt en vervangen door Homo.

Andere schedelresten die aan deze soort worden toegeschreven zijn o.a. de KNM-ER 1802, 1590, 1801 en 3732. Mogelijke resten van ledematen zijn onder meer KNM-ER 1472 en 1481, maar deze werden niet met schedels gevonden, zodat toeschrijving twijfelachtig is.

Wat de naam betekent

Homo is een Latijns woord dat ‘mens’ of ‘mens’ betekent. Het is dezelfde genus- of groepsnaam als die welke aan de moderne mens wordt gegeven, wat wijst op de nauwe verwantschap tussen deze soort en de onze. De soortnaam rudolfensis komt van de vindplaats van het type-exemplaar KNM-ER 1470 – Lake Turkana, East Rudolph, Kenia.

Distribution

Fossielen zijn gevonden in Urhara, Malawi, en Lake Turkana in Kenia.

Relaties met andere soorten

De wetenschappelijke naam Homo rudolfensis werd oorspronkelijk voorgesteld voor het exemplaar schedel KNM-ER 1470, ontdekt in 1972. Het werd ooit door velen beschouwd als een lid van de soort Homo habilis, maar de verschillen met andere schedels van Homo habilis werden te groot geacht.

Zoals in het geval van H. habilis is er grote controverse over de classificatie van H. rudolfensis. Er wordt nog steeds gedebatteerd over de vraag of deze fossielen de naam Homo rudolfensis, Kenyanthropus rudolfensis of Australopithecus rudolfensis moeten krijgen, of moeten worden teruggebracht tot Homo habilis.

Analyse toont aan dat deze soort meer verwantschap vertoont met australopithecines dan met Homo. Het is dus niet zeker of H.rudolfensis de voorouder was van de latere soorten in Homo, of dat H.habilis dat was, of dat een of andere onontdekte soort dat was.

In 2007 reconstrueerde een team onder leiding van Timothy Bromage, een antropoloog aan de New York University, de schedel van KNM-ER 1470. De nieuwe constructie had een meer aapachtige vooruitstekende kaak en een kleinere hersenomvang. Zij beweren dat deze nieuwe reconstructie hem meer doet lijken op andere Homo habilis specimens.

Het Homo habilis en Homo rudolfensis debat

Wetenschappers zijn het vaak oneens over de naamgeving van fossiele specimens. Wetenschappelijke namen kunnen worden gewijzigd na nieuwe ontdekkingen, verschillende interpretaties of nieuwe onderzoekslijnen. Homo habilis is een bekende maar slecht gedefinieerde soort en de wetenschappelijke meningen over de toegeschreven specimens lopen sterk uiteen. Twee specimens die in het middelpunt van de discussie staan zijn KNM-ER 1470 en KNM-ER 1813.

KNM-ER 1470 (ontdekt 1972)

• ongeveer 1.7 miljoen jaar oud
• grote hersenen, ongeveer 750-800ml
• tanden niet bewaard gebleven; wortels en kassen suggereren dat ze groot waren, zoals bij Australopithecus, met grotere kiezen dan andere Homo habilis-specimens
• vierkante bovenkaak
• licht ontwikkelde wenkbrauwrand
• gezicht groot en plat en langer dan KNM-ER 1813 (hoewel dit nu in twijfel wordt getrokken)

KNM-ER 1813 (ontdekt in 1973)

• ongeveer 1. 7 miljoen jaar oud
• ongeveer 1.7 miljoen jaar oud
• kleine hersenen, ongeveer 500ml
• kleine bovenkaak met mensachtige tanden
• afgeronde bovenkaak
• sterk ontwikkelde wenkbrauwrand
• gezicht klein en weinig vlak

De verschillen tussen KNM-ER 1470 en KNM-ER 1813 kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden.

• Ze zijn van verschillend geslacht: voor het overige hebben individuen met een groot lichaam een groter hoofd en brein dan kleine individuen. KNM-ER 1813 kan een vrouwtje zijn en KNM-ER 1470 kan een mannetje van Homo habilis zijn. Zij verschillen echter niet van elkaar op het soort manieren waarop mannetjes en vrouwtjes van moderne apen (waaronder de mens) van elkaar verschillen.
• Het zijn verschillende soorten: veel wetenschappers beweren dat 1813 en 1470 twee soorten vertegenwoordigen, of zelfs twee geslachten. Suggesties zijn Australopithecus africanus, Homo habilis en Homo rudolfensis. De ontdekking van een schedel van Kenyanthropus platyops in 1999, en de gelijkenis met KNM-ER 1470, heeft sommigen doen overwegen om KNM-ER 1470 opnieuw in te delen in het genus Kenyanthropus.

Key physical features

Hersenen

• gemiddelde grootte van ongeveer 750 cc (groter dan Homo habilis specimens)

Lichaamsgrootte en vorm

• algeheel gebrek aan postcraniale overblijfselen maakt het moeilijk de grootte te beoordelen. De grotere tanden en schedels in vergelijking met Homo habilis suggereren dat hij groter zou kunnen zijn dan deze soort.

Kaken en tanden

• grote kiezen en bredere onderkiezen dan bij Homo habilis
• complexe kronen en wortels

Schedel

• relatief vlak en lang gezicht (hoewel recentere reconstructies dit tegenspreken en suggereren dat het gezicht meer vooruitstekend was))
• kleine wenkbrauwrand
• ontbreken van kuif en zware spiertekening die wel voorkomen in australopithecine schedels

ledematen

• ledematen verhoudingen onbekend door gebrek aan skeletmateriaal
• verondersteld wordt dat tweevoetig, maar zonder het vermogen om zich in een volledig menselijke voortbeweging te bewegen

Levenswijze

Milieu en dieet

Het gebied was overwegend een graslandomgeving. Het klimaat werd in deze tijd koeler en droger.

Er is weinig onderzoek gedaan naar het dieet van deze soort, maar de tandvorm en vergelijkingen met andere soorten wijzen erop dat plantaardig materiaal en waarschijnlijk vlees werden gegeten.

Cultuur

Hoewel er geen geassocieerd archeologisch bewijs is gevonden bij de resten van de Homo rudolfensis, leefden zij in een tijd waarvan bekend is dat menselijke voorouders werktuigen maakten.

De eerste ruwe stenen werktuigen bestaande uit eenvoudige hakmessen, kernwerktuigen en schrapers werden reeds 2,6 miljoen jaar geleden gemaakt en worden geclassificeerd als Mode 1 technologie of Oldowan. Het is niet zeker wie de makers van deze eerste stenen werktuigen waren. De makers van de werktuigen kunnen vroege populaties van de Homo habilis zijn geweest of ze kunnen door een andere soort zijn gemaakt. Een van deze kandidaten wordt vertegenwoordigd door het fossiel AL 666-1, dat voorlopig de naam Homo sp. (d.w.z. een mens waarvan de soort momenteel onbekend is).