Mamerto Adan is een schrijver die weer terug is op de universiteit. Wetenschap is een van zijn vele interesses en zijn favoriete onderwerp.

Houd in gedachten dat het bijna Halloween is toen ik dit artikel schreef. Het is die tijd van het jaar waarin we graag bang gemaakt worden. Maar je hoeft niet tot Halloween te wachten om de echte verschrikkingen van het leven te zien. De werkelijkheid kan angstaanjagender zijn dan alle spookverhalen die er bestaan. En mijn volwassen leven kan daarvan getuigen.

Maar als je het mij vraagt, is de notie dat het leven vreemder is dan fictie een understatement. Als je die levende rariteiten van dichtbij ziet, is het gevoel verrast te zijn nog maar het begin. Net zoals ik reageerde toen ik over Diogo Alves las. Zijn carrière als crimineel in het 19e eeuwse Portugal klinkt misschien onopmerkelijk. Maar de eerste seriemoordenaar van Portugal zijn, is misschien wel een passende claim op roem. Maar het waren niet zijn misdaden die hem vandaag bekend maakten. In feite heeft hij lang na zijn dood nog veel mensen de stuipen op het lijf gejaagd.

En daar hoor ik ook bij.

De man werd een rariteit, en een stukje horror dat de dood te boven ging. Kort nadat hij was opgehangen voor zijn moorden, kozen wetenschappers ervoor om zijn hoofd af te hakken, en lieten het conserveren in een pot. Zijn goed bewaarde hoofd is vandaag nog te zien in de Universiteit van Lissabon. Waar de levenloze blik voorbijgangers angst aanjaagt en dwingt.

Wie is Diogo Alves

Om te beginnen was Diogo Alves een in Spanje geboren seriemoordenaar, die tussen 1836 en 1840 zeventig mensen heeft vermoord. Hij werd als boer geboren en ging op 19-jarige leeftijd in Lissabon werken. Vanwege zijn jonge leeftijd werd hij bediende bij rijke families. Uiteindelijk, nadat hij van baan was veranderd, begon hij te gokken en te drinken. Hij had zelfs een minnares, een herbergierster van Palhava Maria Gertrudes.

Diogo begon in 1836 te moorden omdat hij een band met de herbergier had.

Diogo placht sleutels te stelen en te vervalsen, en zo wist hij toegang te krijgen tot het Reservato de Mae Aguas das Amoreiras. In feite een ondergrondse galerij die leidde naar de Aquedato das Aguas Livres. Zijn favoriete plek om te moorden.

Zijn slachtoffers waren arme voorbijgangers. Na hen beroofd te hebben, blinddoekte Diogo zijn ongelukkige slachtoffers, sleepte ze naar de top van het aquaduct en gooide ze. Een val van vijfenzestig meter zorgde voor een onmiddellijke dood. Het leverde hem een tweede bijnaam op: “De Aquaduct Moordenaar.” Tweede, omdat hij een eerste had. Een ietwat cartooneske “Pancada” (klap). Een bijnaam die hij kreeg nadat hij van het paard viel en zijn hoofd stootte.

De favoriete plaats van de moord, het Het Aquedito das Aguas Livres is een historisch bouwwerk in Lissabon Portugal. De hoofdloop beslaat 18 kilometer, maar het hele netwerk strekt zich uit tot 58 kilometer. Het Aquaduct was het antwoord van koning Jan V op het gebrek aan drinkwater in Lissabon. Onder leiding van de Italiaanse architect Antonio Canevari werd in 1731 met de bouw begonnen. In 1732 werd Canevari vervangen door een groep Portugese architecten en ingenieurs. In 1748 was het bouwwerk nog niet af, maar het begon de stad Lissabon van water te voorzien. Het overleefde de aardbeving van 1755 in Lissabon, die een groot deel van de stad verwoestte.

Naast een watersysteem, werd het aquaduct ook de ideale moordplaats voor Diogo Alves. Het zal voor de meeste mensen een verrassing zijn hoe zeventig doden op dezelfde plaats aan de verdenking van de politie ontsnapten. Tegen die tijd maakte het land een economische en politieke crisis door, dankzij de Liberale Revolutie van 1820. De mensen hadden te kampen met financiële problemen, vandaar dat de autoriteiten dachten dat de vele lijken in de aquaducten gewoon wanhopige mensen waren die zelfmoord pleegden. De kans was groot dat Diogo zich hier ook van bewust was, en hij maakte misbruik van de huidige situatie om onder zijn misdaden uit te komen. Hij wist dat mensen doodgooien zou doorgaan voor zelfmoorden in plaats van moorden.

Maar kort daarna was zijn geluk op en haalde de wet hem in.

Opsluiting en Executie

Toen er zoveel doden vielen in het aquaduct, begonnen de mensen zich vreemd te voelen over de plek. Ze werden bang, en het aquaduct werd gesloten. Het zou tientallen jaren lang nooit meer heropend worden.

En de sluiting van het aquaduct werd een probleem voor Diogo.

Het aquaduct was de enige plek waar Diogo kon moorden zonder gepakt te worden. Nu moest hij een nieuwe plek vinden, of zijn misdaadcarrière was voorgoed voorbij. Deze keer vormde Diogo een bende die in huizen inbrak om gezinnen te vermoorden en te beroven. Maar in 1840 werd Diogo gevangen genomen en ter dood veroordeeld. Hoewel de moord op de aquaducten onbewezen bleef, beschikte de jury over alle bewijzen van het vermoorden van familieleden door zijn bende.

Om het verhaal kort te maken, Diogo werd kort daarna opgehangen, maar de wetenschappers en artsen van Escola Medico Cirurgica van Lissabon hadden andere plannen. Zij konden niet verklaren hoe een mens de sleutels van het aquaduct kon stelen en vervalsen, en hoeveel mensen hij heeft vermoord. Ze willen weten wat de man ertoe bewoog om zoveel mensen te vermoorden. Moorden zoals deze zijn nooit eerder voorgekomen in Portugal. Diogo was de eerste seriemoordenaar van Portugal, en ze wilden begrijpen waarom hij zo kwaadaardig was.

Daarom namen ze, nadat hij was opgehangen, zijn hoofd mee om het te bestuderen.

Diogo’s hoofd

Om te weten te komen wat er in Diogo’s hoofd omgaat, sneden wetenschappers het af en bewaarden het. En tot op de dag van vandaag zit zijn hoofd in een pot, drijvend in een oplossing van conserveringsmiddelen. Om precies te zijn, de conserveringsvloeistof is formaldehyde, en men vergelijkt het hoofd soms met een aardappel met gezicht en haar. Het wordt bewaard in de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit van Lissabon.

Velen beschreven het hoofd, zwemmend in de vergelende formaline, als een hoofd met een kalme uitdrukking. Zo’n beetje het tegenovergestelde van een razende psychopaat die ooit Lissabon terroriseerde. En zoals sommige van mijn vrienden opmerkten, blijkt de serene uitdrukking verontrustend te zijn. De pot lijkt een beetje klein voor het hoofd. We konden de lippen tegen de wand van de kruik zien drukken. Het hoofd van de seriemoordenaar is misschien wel het gruwelijkste bewijsstuk van de universiteit, en wat een passend einde voor de wrede aquaductmoordenaar. Als psychopaten genieten van het toebrengen van pijn, werd Diogo nu herinnerd als een rariteit. Meer als een freak show materiaal. Officieel is hij de enige man in de geschiedenis die twee verschillende straffen heeft uitgezeten. Een doodstraf, en een levenslange gevangenisstraf in een pot vol balsemvloeistof.

1. Papathanasiou, Katerina (21 mei 2019). “Moordenaar in een pot: Het geconserveerde hoofd van Diogo Alves”. Valle Magazine.

2. Anna (16 mei 2019). “Het verhaal van Diogo Alves. Een seriemoordenaar uit Lissabon.” Discover Walks Blog.

Vragen & Antwoorden

Vraag: Is het hoofd in perfecte staat als toen ze het afhakten zoals hetzelfde haar en etc?

Antwoord: Zoals elk lichaamsdeel dat in balsemvloeistof wordt bewaard, is het hoofd waarschijnlijk een beetje gedegradeerd. De huid kan verschrompeld zijn, het haar verkleurd en de ogen een beetje gekrompen. Maar buiten dat, is het een bijna perfecte conditie.