Hesiod (ca. 700 v. Chr.) is, samen met Homerus, een van die bijna legendarische vroeg-Griekse epische dichters. Zijn werken zijn niet van vergelijkbare lengte als die van Homerus. Hesiod’s gedichten zijn niet episch vanwege hun lengte, maar vanwege hun taal.

Hesiod schreef twee volledige werken die tot ons zijn gekomen, de Theogonie, en de Werken en Dagen, beide gecomponeerd in de mondelinge traditie. Verschillende andere werken worden aan hem toegeschreven, al dan niet terecht, waaronder het Schild van Hercules, de Vrouwencatalogus, de Voorschriften van Chiron, de Melampodia en een Astronomie, die alle vrij fragmentarisch zijn. Helaas is het verhaal van Hesiod, dat hem in een dichtwedstrijd met Homerus betrekt, meer dan zeker onwaar.

De Theogonie

De Theogonie bestaat uit ongeveer duizend hexameter regels en is een uniek verslag van de godheden van Griekenland en hun geslachtslijn. Hesiod beweert, net als veel andere epische dichters, geïnspireerd te zijn door de Muzen en vertelt zijn publiek dat dit gebeurde “terwijl hij zijn lammeren hoedde onder het heilige Helicon” (Theo. 22).

De Theogonie bestrijkt deze hoofdgebieden:

1. Het begin van de wereld met Chaos, gevolgd door Gaia, Tartarus, en Eros (deze passage wordt genoemd bij het begin van Plato’s Symposium)
2. Gaia’s schepping van Uranus, en hun ouderschap van de Titanen, Cyclopen en andere reuzen
3. Het verhaal van Cronus’ castratie van Uranus
4. Het ouderschap van Cronus en Rhea van de Olympiaanse goden, en hoe Cronus de goden opat zodra ze geboren waren, waarbij alleen Zeus overleefde, die Cronus later dwong de andere Olympiërs uit te kotsen
5. Het verhaal van Prometheus (een andere Titaan) en hoe hij door Zeus werd gestraft voor het geven van vuur aan mensen
6. De Titanomcahy, een strijd tussen de Titanen en Olympiërs die Zeus won en de Titanen en Typhoeus in de Tartarus wierp
7. Een passage gewijd aan Zeus en zijn vele vrouwen, waarvan de laatste Hera was
8. De geboorte van Hercules
9. Het nageslacht van godinnen en sterfelijke mensen, waaraan later twee regels werden toegevoegd zodat het zou uitmonden in de Vrouwencatalogus

Portret van Hesiod door Carole Raddato (CC BY-NC-SA)

De Werken en Dagen bestaat uit 828 hexameters. De ‘Werken’ verwijzen naar de gebeurtenissen van het landbouwjaar, en de ‘Dagen’ (met worden opgenomen vanaf ongeveer regel 765) gaat over het opnemen van de dagen van de maand waarop het ofwel geluk ofwel pech heeft om bepaalde dingen te doen. Ook hier begint het gedicht met een oproep aan de Muzen, maar vervolgens richt het zich tot Hesiod’s broer, Perses, en spoort hem aan hun geschil terzijde te schuiven: “Perses, leg deze dingen in je hart, en laat je hart niet van het werk afhouden door die twist die van onheil houdt…” (W.D. 28).

De Werken en Dagen kunnen in deze hoofdgebieden worden opgesplitst:

1. Een rechtvaardiging van het harde werken van de mens en zijn noodzaak rechtvaardig te handelen, uitgelegd aan de hand van mythen en zeden, zoals die van Prometheus, Pandora, en de fabel van de havik en de nachtegaal
2. Instructies aan Perses hoe een goede boer te zijn (de ‘werken’)
3. Advies over zeehandel
4. Spreekwoorden over religieuze en sociale verwachtingen
5. Gelukkige en ongelukkige dagen (de ‘dagen’)

Er is niet veel bekend over het werkelijke leven van Hesiod. Hij zegt dat zijn vader zijn huis in het Aetolische Cyme verliet omdat zijn leven van zeehandel onrendabel was; “hij vestigde zich in de buurt van Helicon in een ellendig gehucht, Ascra, dat slecht is in de winter, zwoel in de zomer, en goed op geen enkel moment.” (W.D. c. 640) en er zijn verschillende andere passages in zijn gedichten die verwijzen naar zijn werkelijke leven. De plaats van zijn dood is ook omstreden; of Locris, of Orchomenus in Boeotia, waar een graftombe voor hem was.