De term “grammaticale categorie” verwijst naar specifieke eigenschappen van een woord waardoor dat woord en/of een verwant woord van vorm kan veranderen om grammaticale redenen (zorgen voor overeenstemming tussen woorden).
Bijv. het woord “jongen” is een zelfstandig naamwoord. Zelfstandige naamwoorden hebben een grammaticale categorie die “aantal” wordt genoemd. De waarden van aantal zijn enkelvoud (één) en meervoud (twee of meer).
- De jongen speelt.
- De jongens spelen.
In zin 1 is “jongen” in zijn grondvorm, waardoor zijn “aantal” de waarde enkelvoud heeft. Er is één jongen en het bijbehorende hulpwerkwoord “zijn” is in de enkelvoudsvorm (is).
In zin 2 is de vorm van “jongen” veranderd in “jongens”, waardoor het “aantal” de waarde meervoud heeft. Er is meer dan één jongen en het verwante “zijn” is in de meervoudsvorm (zijn).
In bovenstaand voorbeeld beïnvloedt het “aantal” van “jongen” de vorm van jongen, en beïnvloedt het ook de vorm van een verwant woord (zijn). “Aantal” is een “grammaticale categorie”.
Engels kent meer dan twintig grammaticale categorieën. Hieronder sommen we de meest voorkomende op voor Engelse leerders en vatten we hun belangrijkste kenmerken samen.
Number
Number is een eigenschap van zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden, en geeft hoeveelheid aan. Aantal heeft twee waarden:
- enkelvoud: geeft slechts één aan
- meervoud: duidt op twee of meer
| woordsoort | aantal | |
|---|---|---|
| singulier | meervoud | |
| naamwoord | jongen | jongens |
| prononiem | Ik | wij |
Kase
Kase is een eigenschap van voornaamwoorden en zelfstandige naamwoorden, en drukt hun relatie tot de rest van de zin uit. De naamval heeft drie waarden (waarvan er twee niet gelden voor zelfstandige naamwoorden):
- subjectief (alleen voornaamwoorden): wanneer het woord het onderwerp is
- objectief (alleen voornaamwoorden): wanneer het woord het lijdend voorwerp is
- bezittelijk (voornaamwoorden en zelfstandige naamwoorden): wanneer het woord duidt op bezit (eigendom)
| woordsoort | kast | ||
|---|---|---|---|
| subjectief | objectief | bezittelijk | |
| prononiem | Ik | me | mijn |
| naamwoord | jongens | ||
Geslacht
Natuurlijk geslacht is een eigenschap van voornaamwoorden, en maakt onderscheid tussen de geslachten. Het natuurlijk geslacht heeft drie waarden:
- mannelijk: duidt op mannelijk
- vrouwelijk: duidt op vrouwelijk
- onzijdig: duidt op al het andere
| woordsoort | gender | ||
|---|---|---|---|
| masculien | feminien | neuter | |
| prononiem | hij/hij/zijn | zij/haar | het/het |
Merk op dat het Oudengels “grammaticaal geslacht” had waar woorden zelf geslacht hadden. Overblijfselen hiervan zijn terug te vinden in het “natuurlijke geslacht”, dat gebaseerd is op het geslacht van mensen in plaats van het geslacht van woorden.
Persoon
Persoon is een eigenschap van voornaamwoorden, en maakt onderscheid tussen deelnemers aan een gesprek. Persoon heeft drie waarden:
- eerste persoon: verwijst naar de spreker
- tweede persoon: verwijst naar de hoorder
- derde persoon: verwijst naar alle andere mensen of dingen
| woordsoort | persoon | ||
|---|---|---|---|
| 1e | 2e | 3e | |
| pronoun | Ik/ik wij/ons |
jij | hij/hij, zij/hij, het zij |
Tense
Tense is een eigenschap van werkwoorden, en komt het meest overeen met plaats in de tijd. Tense heeft twee waarden:
- verleden: geeft aan vóór nu
- heden: geeft nu aan (en soms voor en na nu)
| woordsoort | spreuk | |
|---|---|---|
| verleden | present | |
| werkwoord | was did had gewerkt gerend |
ben do heb gewerkt gerend |
Merk op dat de “toekomstige tijd” hier niet wordt getoond omdat het strikt genomen geen tijd is maar een tijd.het geen tijd is maar een structuur om over de toekomst (na nu) te spreken.
Aspect
Aspect is een eigenschap van werkwoorden, en drukt onze kijk uit op de tijdsstructuur van een activiteit of toestand. Aspect heeft drie waarden:
- eenvoudig: de tijd heeft geen structuur
- continu: drukt lopende actie uit
- perfect: drukt voltooide actie uit
| woordsoort | aspect | ||
|---|---|---|---|
| simpel | continu | perfect | |
| werkwoord | ze werken | ze zijn aan het werk | ze hebben gewerkt |
Stemming
Stemming is een eigenschap van werkwoorden, en heeft betrekking op de gevoelens van de spreker over de realiteit van wat hij zegt. Stemming heeft drie waarden:
- indicatief: drukt een eenvoudige feitelijke constatering uit
- imperatief: drukt een bevel uit
- subjunctief: drukt iets uit dat gewenst of ingebeeld is
| woordsoort | stemming | ||
|---|---|---|---|
| indicatief | imperatief | subjunctief | |
| werkwoord | James stond op. | Sta op! | We staan erop dat hij opstaat. |
| Is het stil genoeg? | Zijn stil! | Het is essentieel dat u stil bent. | |
Stem
Stem is een eigenschap van overgankelijke werkwoorden*, en drukt de relatie uit van het onderwerp tot de handeling. Stem heeft twee waarden:
- actief: het onderwerp voert de handeling uit
- passief: het onderwerp ontvangt de actie
| woordsoort | stem | |
|---|---|---|
| actief | passief | |
| overgankelijk werkwoord | De kat at de muis op. | De muis werd opgegeten door de kat. |
*Een overgankelijk werkwoord kan een lijdend voorwerp aannemen. (Een intransitief werkwoord heeft geen lijdend voorwerp.)
Graad
Graad is een eigenschap van bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden met een gradatie, en geeft de hoeveelheid aan. Graad heeft drie waarden:
- positief: geeft een basiskwaliteit aan
- vergelijkend: geeft een grotere kwaliteit aan
- superlatief: geeft de maximale kwaliteit aan
| woordsoort | graad | ||
|---|---|---|---|
| positief | vergelijkend | superlatief | |
| gradeerbaar bijvoeglijk naamwoord | gelukkig | gelukkiger | het gelukkigst |
| graderend bijwoord | zorgvuldig | zorgvuldiger | het zorgvuldigst |
Bijdrager: Josef Essberger