Een wereldwijde race is aan de gang om mensen tegen Covid-19 te vaccineren – en met infecties die in Europa de pan uit rijzen, hebben velen geklaagd dat de uitrol in de EU te traag verloopt.
De lidstaten besluiten zelf wie, wanneer en waar wordt gevaccineerd, maar de EU coördineert de strategie en koopt vaccins in bulk. Op vrijdag stemde de EU-Commissie in met de aankoop van 300 miljoen extra doses van het Pfizer-BioNTech vaccin – dat zou de EU bijna de helft van de wereldwijde productie van het bedrijf geven voor 2021.
BBC verslaggevers in zeven Europese hoofdsteden leggen uit hoe de vaccinaties verlopen op hun patch.
- Wat gebeurt er met het EU-vaccinatieprogramma?
- Het land dat geschokt is om Europa’s achterblijvers te zijn
In een verkiezingsjaar is het vaccin een politiek strijdtoneel geworden, schrijft Jenny Hill, in Berlijn.
Het feit dat het Duitse wetenschappers waren die het eerste effectieve Covid-vaccin ontwikkelden, is de bron van grote nationale trots geweest. En over het algemeen lijken de Duitsers zich redelijk op hun gemak te voelen bij het idee van inenting.
Uit een recente enquête bleek dat 65% bereid was zich te laten inenten. Uit ander onderzoek blijkt dat minder dan een kwart van de ondervraagden dat niet zou doen. Maar politiek – en misschien niet verrassend, gezien het feit dat dit een verkiezingsjaar is – is het Duitse vaccinatieprogramma een strijdtoneel geworden.
De inentingen zijn hier iets minder dan twee weken geleden begonnen en geven voorrang aan 80-plussers en werknemers in verzorgingstehuizen. Donderdagavond waren meer dan 477.000 eerste doses toegediend.
Maar sommige van de honderden speciaal voorbereide vaccinatiecentra zijn nog steeds niet in gebruik en zelfs de regering heeft toegegeven dat er gewoon niet genoeg zijn. Angela Merkel en haar minister van Volksgezondheid Jens Spahn zijn ervan beschuldigd dat zij er niet in zijn geslaagd voldoende doses te bemachtigen.
Veel van de kritiek is afkomstig van mevrouw Merkels eigen coalitiepartners, maar sommigen binnen de wetenschappelijke gemeenschap hebben hun bezorgdheid overgenomen – dat Duitsland de Europese belangen boven zijn eigen belangen heeft gesteld door aan te dringen op een gezamenlijke EU-aanbestedingsprocedure. De wetenschappers die het vaccin hebben ontwikkeld, hebben in het openbaar gezegd dat de EU oorspronkelijk een aanbod voor een nieuwe bestelling had afgewezen.
Het aandeel van Duitsland in de bestelling van de EU bedraagt 56 miljoen doses. Tot dusver zijn 1,3 miljoen doses geleverd en men denkt dat tegen het einde van de maand nog eens 2,68 miljoen zullen zijn gevolgd.
De heer Spahn, wiens verzekerde optreden tijdens de pandemie sommigen deed afvragen of hij een potentiële opvolger van mevrouw Merkel zou kunnen zijn, heeft het tekort toegeschreven aan het onvermogen van de fabrikanten van het vaccin Pfizer-BioNTech om aan de wereldwijde vraag te voldoen.
Duitsland heeft nu 30 miljoen extra doses besteld en verwacht, na de recente Europese goedkeuring van het Moderna-vaccin, volgende week te beginnen met de uitrol daarvan. De regering houdt vast aan haar belofte dat het vaccinatieprogramma aan het eind van de zomer voltooid zal zijn.
De Tsjechische premier heeft de ogenschijnlijke vertragingen bij de distributie van het vaccin aan de kaak gesteld, schrijft Rob Cameron, in Praag.
De Tsjechische vaccinatiecampagne begon op 27 december, toen de premier, Andrej Babis, als eerste in het land de prik kreeg. De heer Babis, die 66 jaar is, had zich eerder afgevraagd of hij wel in aanmerking zou komen, omdat bij hem als tiener de milt was verwijderd.
Maar het programma van het land is traag op gang gekomen. De heer Babis – een miljardair en zakenman die het doelwit is geweest van Europese en Tsjechische onderzoeken naar vermeend misbruik van EU-fondsen – heeft geen tijd verloren om zijn (figuurlijke) gal te spuien over de vertraging bij de Europese Commissie. “Toen we in november 12 miljoen euro bijdroegen aan het Europese fonds, geloofden we dat we het vaccin zouden krijgen”, zei hij deze week tegen een krant.
"De minister van Volksgezondheid gaf deze week toe dat het inenten van de hogere risicogroepen maanden zal duren. ", Bron: , Bronbeschrijving: , Afbeelding: Emilie Repikova ontvangt een vaccin
Het land heeft 30.000 doses van het Pfizer-vaccin ontvangen. Tot nu toe is het gelukt om het aan 19.918 mensen toe te dienen. De regering zegt klaar te zijn om het vaccin massaal toe te dienen, zodra de voorraden van de fabrikanten binnenkomen.
Zij heeft ook een strategie gepubliceerd, die voorziet in een proces in drie fasen. In de eerste fase worden risicogroepen gericht gevaccineerd. Dit zal geleidelijk overgaan in massavaccinatie in 31 centra, met behulp van een online-reserveringssysteem dat vanaf 1 februari voor iedereen toegankelijk zal zijn. En in de laatste fase zullen de huisartsen van het land worden ingezet, hopelijk om de Oxford-AstraZeneca- en andere prikken toe te dienen, die in tegenstelling tot de vorige twee kunnen worden opgeslagen en vervoerd bij koelkasttemperatuur.
Het tijdschema in het oorspronkelijke strategiedocument lijkt nu echter optimistisch. De minister van Volksgezondheid gaf deze week toe dat het inenten van de groepen met een hoger risico – al het personeel in de gezondheidszorg en de sociale zorg, leraren, iedereen boven de 65, iedereen met ernstige gezondheidsaandoeningen – maanden in beslag zal nemen. Huisartsen zullen wellicht pas laat in het voorjaar of in de zomer beginnen met het vaccineren van jonge, gezonde mensen.
Een trage start wordt geweten aan bureaucratie en scepsis over vaccins, schrijft Hugh Schofield in Parijs.
Frankrijks grootspraak over een groot, effectief staatsapparaat is zwaar onderuit gehaald door de trage start van het Covid-vaccinatieprogramma. Na de eerste week, toen buurland Duitsland ongeveer 250.000 mensen had ingeënt, had Frankrijk er slechts 530. Tegen vrijdag was dit aantal gestegen tot 45.500 – nog steeds zo weinig dat het statistisch betekenisloos is.
Waarom heeft het dan zo lang geduurd voordat Frankrijk het plan in werking stelde? Het is niet zo dat de autoriteiten geen tijd hadden om zich voor te bereiden. En het is zeker geen kwestie van een gebrek aan vaccins. Meer dan een miljoen Pfizer-doses liggen reeds in de koelkamer te wachten op gebruik.
De voornaamste reden voor de vertraging lijkt de logge, overgecentraliseerde aard van de Franse gezondheidsbureaucratie te zijn. Een dossier van 45 bladzijden met instructies van het ministerie in Parijs moest door het personeel van de bejaardentehuizen worden gelezen en begrepen.
Elke ontvanger moest vervolgens geïnformeerde toestemming geven tijdens een consult met een arts, dat niet minder dan vijf dagen voor de injectie plaatsvond. De langdurige procedure is in theorie bedoeld om levens te redden – die van patiënten die een bijwerking zouden kunnen krijgen. Maar zoals de critici aanvoeren, kost de vertraging bij het inenten van de bevolking ook levens.
Een ander probleem in Frankrijk is de grote scepsis ten opzichte van vaccinatie – produkt van een meer algemeen wantrouwen ten opzichte van de overheid. Volgens opiniepeilingen wil maar liefst 58% van het publiek de prik niet krijgen. Volgens critici heeft dit ertoe geleid dat de overheid te voorzichtig is geworden. Toen er haast was geboden, aarzelden de autoriteiten om snel te handelen uit angst de anti-vaxxers op de kast te jagen.
Nadat president Emmanuel Macron in het weekend zijn woede over de vertragingen kenbaar had gemaakt, wordt het tempo opgevoerd. De toestemmingsprocedure wordt vereenvoudigd. Het is de bedoeling dat tegen eind januari in het hele land 500-600 vaccinatiecentra open zijn – in ziekenhuizen of andere grote openbare gebouwen.
Politiek staat er veel op het spel. De regering is al onder vuur komen te liggen wegens tekortkomingen bij het verstrekken van maskers en tests. De oppositie noemt het uitstel van de vaccinatie een “staatsschandaal” en president Macron heeft behoefte aan een snelle en probleemloze uitrol.
- Frankrijks vaccinatiecampagne heeft een uitdagende start
Nationale trots versnelde de uitrol in Rusland, maar één man ontbreekt opvallend op de lijst van gevaccineerde mensen, schrijft Sarah Rainsford, in Moskou.
Rusland heeft zijn belangrijkste Covid-vaccin al in augustus geregistreerd voor binnenlands gebruik, nog voordat de massale veiligheids- en werkzaamheidsproeven waren begonnen. In december, terwijl deze proeven nog aan de gang waren, begon het met de uitrol van Spoetnik V onder het publiek, vooruitlopend op massale vaccinatielanceringen overal elders in Europa. De haast werd ingegeven door zowel nationale trots als medische noodzaak.
Sputnik werd aanvankelijk aangeboden aan eerstelijns gezondheids- en onderwijsmedewerkers, maar de vroege acceptatie van de tweedosisvaccinatie verliep traag en de lijst van degenen die in aanmerking kwamen, werd al snel uitgebreid.
Uit een enquête van het Levada Centrum van eind december bleek dat slechts 38% van de respondenten bereid was de prik te krijgen: wantrouwend ten opzichte van de binnenlandse gezondheidszorg en geneesmiddelen, stonden de Russen sceptisch tegenover de stoutmoedige beweringen die in een vroeg stadium over het vaccin werden gedaan en waren zij nerveus over mogelijke bijwerkingen. Desondanks, en ondanks soortgelijke vertragingen bij het opschalen van de productie als in andere landen, kondigden de geldschieters van Sputnik deze week aan dat meer dan een miljoen mensen waren gevaccineerd.
Maar één man die nog steeds opvallend afwezig is op de lijst van gevaccineerden is Vladimir Poetin, ondanks het feit dat het Kremlin heeft gezegd dat hij – uiteindelijk – de prik zal krijgen. In de tussentijd zijn degenen die hem persoonlijk ontmoeten verplicht zich eerst op Covid te laten testen en zelfs in quarantaine te gaan. Maar de president moet misschien het goede voorbeeld geven. De heer Poetin heeft herhaaldelijk gezegd dat de bescherming van de economie zijn prioriteit is, dus hij rekent op massale vaccinatie om een terugkeer naar een nationale lockdown te voorkomen.
Rusland heeft sinds het begin van de pandemie reusachtige, tijdelijke ziekenhuizen gebouwd en de minister van Volksgezondheid zei deze week dat 25% van de Covid-bedden nog vrij is. Er is ook een daling van het aantal gemelde nieuwe dagelijkse gevallen – rond de 25.000 in de afgelopen 5 dagen. Maar dat is nog niet te danken aan het vaccin. Het land nadert het einde van een 10-daagse nieuwjaarsvakantie en het aantal Covid-tests is ook gedaald.
Terwijl de infectiecijfers stijgen in een land dat door velen wordt geprezen om zijn no-lockdown aanpak, is een succesvol vaccinprogramma van cruciaal belang, schrijft Maddy Savage, in Stockholm.
Bijna twee weken nadat Gun-Britt Johnsson, een 91-jarige bewoonster van een verzorgingstehuis, als eerste Zweed de eerste dosis van een Pfizer-vaccinatie kreeg, is er nog steeds geen officieel overzicht van het aantal anderen dat de vaccinatie heeft gekregen.
Het Zweedse Bureau voor de volksgezondheid zegt bezig te zijn met het verzamelen van gegevens van de 21 regionale gezondheidsautoriteiten van het land, die de taak hebben om de hele volwassen bevolking – ongeveer acht miljoen mensen – voor 26 juni te vaccineren. De datum is niet willekeurig, het is het grootste feestweekend van het jaar, wanneer de Zweden traditioneel midzomerfeesten houden. Karin Tegmark, een senior manager bij het agentschap, zegt dat de datum “haalbaar” blijft. Maar ze zegt dat het afhangt van de levering van vaccins aan het land.
Naast 4,5 miljoen doses van het vaccin van Pfizer-BioNTech heeft Zweden 3,6 miljoen prikken besteld bij Moderna, waarvan de eerste naar verwachting volgende week zullen arriveren. Het land is ook van plan het Oxford-AstraZeneca-vaccin zo snel mogelijk te introduceren nadat het door de EU is goedgekeurd – idealiter in februari.
Zweden leken aanvankelijk lauw tegenover het idee een snel ontwikkeld coronavirusvaccin te nemen, hoewel uit een peiling eind december bleek dat 71% er een zou nemen. Een belangrijke reden voor de aanvankelijke scepsis is waarschijnlijk het mislukken van een vrijwillig massavaccinatieprogramma tegen de Mexicaanse griep in 2009. Honderden Zweedse kinderen en jonge volwassenen onder de 30 ontwikkelden de slaapstoornis narcolepsie, die een bijwerking van het Pandemrix-vaccin bleek te zijn.
Een succesvol vaccinatieprogramma zal van cruciaal belang zijn, niet in de laatste plaats omdat het komt op een moment dat de Zweedse autoriteiten worstelen om het vertrouwen van het publiek te behouden. Na maanden van veel vertrouwen in de no-lockdown aanpak van het land, is de steun voor het gezondheidsagentschap afgenomen nu Zweden heeft geworsteld met de tweede golf van coronavirus.
Ondertussen hebben verschillende hooggeplaatste ambtenaren zware kritiek te verduren gekregen wegens het overtreden van hun eigen aanbevelingen – waaronder het hoofd van het agentschap voor civiele rampen (foto), die ontslag nam nadat hij Kerstmis met zijn dochter op de Canarische Eilanden had doorgebracht.
Een nieuwe regering in België lijkt eensgezind te zijn over de uitrol van het vaccin – voorlopig althans, schrijft Nick Beake in Brussel.
Het leek toepasselijk dat de eerste persoon in België die een Covid-vaccin kreeg toegediend, in de plaats woont waar ’s werelds eerste goedgekeurde Covid-vaccin wordt geproduceerd. Jos Hermans, een 96-jarige inwoner van de gemeente Puurs, kreeg de prik op 28 december in zijn rusthuis. Nog eens 700 bejaarde inwoners kregen ook een dosis toegediend in wat een kleine, eerste proef was.
Het massavaccinatieprogramma in België begon op 5 januari, maar is bekritiseerd omdat het traag op gang kwam. De federale minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke had in november beloofd dat de uitrol “naadloos en snel” zou verlopen, en twitterde: “Als dat niet lukt, schiet me dan maar neer.”
In de eerste fase wordt ernaar gestreefd om tegen het einde van deze maand, of begin februari, tot 200.000 verpleeghuisbewoners in te enten. Daarna volgen de gezondheidswerkers en het was de bedoeling dat de hele bevolking tegen eind september zou zijn ingeënt.
Je zou kunnen denken dat België als epicentrum van de Pfizer-BioNTech-productie in het voordeel zou zijn. Hoewel dit duidelijk helpt bij de distributie, mag België – in verhouding tot zijn bevolking – niet meer doses ontvangen dan andere EU-landen volgens strikte regels van de Commissie. Dat weerhield de minister-president van het Vlaamse Gewest er niet van deze week toe te geven dat hij rechtstreeks contact had opgenomen met Pfizer in de hoop meer doses te kunnen krijgen, maar dat hij werd afgewezen.
Na van Pfizer een garantie te hebben gekregen over de levering van de prik, hebben de federale Belgische autoriteiten hun strategie aangepast: zij stellen nu voor zoveel mogelijk beschikbare doses aan zoveel mogelijk mensen te geven – en niet langer injectieflacons te reserveren voor de tweede dosis van patiënten, die drie weken na de eerste dosis wordt toegediend. Over het algemeen heeft de federale regering, en niet de Europese Commissie, kritiek gekregen op het uitstel en heeft zij haar “zorgvuldige” aanpak verdedigd.
En er blijkt een interessante regionale of culturele discrepantie te bestaan als het gaat om de vraag of mensen bereid zijn om het vaccin te nemen. Van de in een opiniepeiling ondervraagde Vlamingen heeft de helft gezegd het vaccin zo snel mogelijk te willen. Onder Frans sprekenden – was het 20% minder, wat overeenkomt met de diepere scepsis over de grens in Frankrijk.
In een land waar de politiek berucht is om zijn ingewikkeldheid en breuklijnen – ze zijn het pas onlangs eens geworden over een regering, na een vacuüm van 500 dagen – lijkt de Federale Coalitie eensgezind over haar Covid vaccinatie strategie. Voorlopig althans.
Regionale verschillen en politieke ruzies hebben het begin van het Spaanse vaccinatieprogramma gemarkeerd, schrijft Guy Hedgecoe, in Madrid.
Spanje is op 27 december begonnen met het toedienen van het vaccin. Tot nu toe zijn er 743.925 doses verdeeld onder de regionale overheden, waarbij 277.976 mensen zijn gevaccineerd, aldus het ministerie van Volksgezondheid. Het doel van de coalitieregering is om binnen 12 weken 2,3 miljoen mensen in te enten. Prioriteit wordt gegeven aan bejaarde bewoners van verzorgingstehuizen, hun verzorgers en het personeel in de gezondheidszorg.
Elke van de 17 regio’s van het land heeft een grote mate van zeggenschap over de gezondheidszorg en moet het aantal doses krijgen dat overeenkomt met hun bevolkingsaantal. Er is echter reeds sprake van aanzienlijke geografische verschillen.
Uit overheidsgegevens blijkt bijvoorbeeld dat de noordelijke regio Asturië op 3 januari 55% van de ontvangen doses had opgebruikt, terwijl de regio Madrid op diezelfde datum slechts 5% had toegediend. Sommige regio’s houden doses achter om dezelfde persoon over enkele weken een tweede vervolgvaccinatie te geven, en sommige regio’s hebben op nationale feestdagen gevaccineerd, terwijl andere dat niet hebben gedaan.
"De pandemie is de oorzaak van voortdurende politieke conflicten, waarbij de rechtse oppositie de linkse regering beschuldigt van incompetentie.", Bron: , Bronbeschrijving: , Afbeelding:
Hoewel vaccinatie vrijwillig is, heeft de regering gezegd dat ze een register aan het aanleggen is van diegenen die niet willen worden ingeënt. Dat initiatief heeft tot controverse geleid, hoewel de regering heeft volgehouden dat het register alleen zal proberen duidelijk te maken waarom mensen de vaccinatie weigeren.
De pandemie is echter de oorzaak geweest van een voortdurend politiek conflict, waarbij de rechtse oppositie de linkse regering van Pedro Sánchez beschuldigt van incompetentie, gebrek aan transparantie en het gebruik van het coronavirus om de macht te vergaren.
De komst van een vaccin heeft de rancune niet gestopt. Alberto Núñez Feijóo, de conservatieve voorzitter van de Partido Popular (PP) in Galicië, waarschuwde dat het aantal doses dat aan elke regio wordt verstrekt, wordt gedicteerd door “politieke banden of parlementaire behoeften”, een bewering die de centrale regering heeft verworpen.
Cijfers correct om 17:00 GMT.