- 23.12.2020
- Lange tijd geloofden wetenschappers dat een krachtige tsunami 8.200 jaar geleden Doggerland verwoestte. Sedimentanalyses suggereren nu dat het land dat ooit Groot-Brittannië met de rest van Europa verbond, een latere ondergang kende.
- Eerste vondsten in netten
- Systematisch in kaart brengen van de zeebodem
- Paradijselijke omstandigheden
- Dodelijke monstergolven
- Vernietigd, maar niet gezonken
- Nieuw leven na de overstroming
23.12.2020
Lange tijd geloofden wetenschappers dat een krachtige tsunami 8.200 jaar geleden Doggerland verwoestte. Sedimentanalyses suggereren nu dat het land dat ooit Groot-Brittannië met de rest van Europa verbond, een latere ondergang kende.
Omstreeks 10.000 jaar geleden, aan het einde van de laatste ijstijd, lag het zeeniveau in Noord-Europa nog zo’n 60 meter (197 voet) onder dat van vandaag. De Britse eilanden en het Europese vasteland vormden een aaneengesloten landmassa.
Relatief grote rivieren doorkruisten deze landmassa, maar op een andere manier dan wij tegenwoordig kennen. De Elbe, bijvoorbeeld, mondde uit in een groot binnenmeer. De Rijn stroomde van oost naar west over lange afstanden. Voordat hij de zee op de breedte van Bretagne bereikte, mondde de Theems erin uit.
Waar nu de Noordzee is, waren vruchtbare weiden en bossen waar jagers-verzamelaars doorheen zwierven. De kust liep ongeveer 300 kilometer verder naar het noorden langs een gebied van ongeveer 30.000 vierkante kilometer dat in de jaren negentig de naam “Doggerland” kreeg, genoemd naar een zandbank die nu in het gebied ligt.
Eerste vondsten in netten
We weten nog niet veel over het leven op dit verzonken stuk land. Af en toe vonden vissers in hun netten mammoettanden en botten van nu uitgestorven landdieren, zoals oerossen.
In 1931 ontdekten vissers in hun sleepnetten een 21,6 centimeter lange prehistorische harpoen van been met sierlijke versieringen, die is gedateerd op 11.740 v. Chr. In 1988 werd een stenen schijfbijl uit het Mesolithicum geborgen. Doggerland bleef echter lange tijd een schijnbare mythe.
Systematisch in kaart brengen van de zeebodem
Het is pas in de laatste 20 jaar dat met name onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk met speciale schepen de zeebodem systematisch op sporen onderzoeken. De meeste onderzoeken richten zich op het gebied van de Brown Bank, ook bekend als Brown Ridge, een ongeveer 30 kilometer lange kuststrook tussen het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Tegenwoordig is de zee daar tussen 18 en 20 meter diep.
De wetenschappers verzamelen geofysische gegevens en analyseren kernen uit de sedimentlagen daar. Met behulp van kunstmatig opgewekte seismische golven hebben archeologen van de universiteit van Bradford de geologische opbouw van de zeebodem vrij nauwkeurig in kaart kunnen brengen.
Paradijselijke omstandigheden
In de sedimentlagen hebben zij het genetisch materiaal van dieren en planten gevonden, wat erop wijst dat er uitgestrekte gemengde bossen waren en uitgestrekte heuvellandschappen met wilde runderen en varkens, rendieren en andere zoogdieren – ideale omstandigheden voor de jager-verzamelaars uit het Stenen Tijdperk.
Dit vruchtbare land werd echter in de loop der tijd steeds kleiner, omdat met het einde van de ijstijd het zeeniveau steeg – met 35 meter in twee millennia, of bijna 2 centimeter per jaar. Geleidelijk aan kwamen alleen de hogere delen van Doggerland nog boven de zee uit. Maar het resterende eiland was nog steeds ongeveer zo groot als het huidige Wales, met een oppervlakte van zo’n 23.000 vierkante kilometer.
Dodelijke monstergolven
Een apocalyptische catastrofe ver voor de Noorse kust maakte een einde aan het krimpende eiland. Ongeveer 8.200 jaar geleden braken grote delen van de continentale helling in verschillende fasen af in de zee ver onder het oppervlak tijdens de zogenaamde “Storegga-glijbanen”. Over een lengte van ongeveer 290 kilometer stortte naar schatting 3.500 kubieke kilometer rots en puin in de waterdiepten.
De resulterende tsunami, minstens 10 tot 12 meter hoog, raasde over de zee. Op de Shetland-eilanden ten noorden van Schotland is uit sedimentgegevens gebleken dat de vloedgolf meer dan 20 meter hoog was. Zelfs in Engeland zijn de gevolgen van deze golf nog te traceren op 40 kilometer van de huidige kust.
Vernietigd, maar niet gezonken
Lange tijd gingen wetenschappers ervan uit dat een dergelijke tsunami ook de Doggersbank, die nog boven de zee uitstak, volledig deed zinken. Volgens een studie van onderzoekers van de Universiteit van Bradford was er echter geen sprake van één enkele, alles verwoestende tsunami.
In plaats daarvan konden de onderzoekers door het onderzoeken van sedimenten aantonen dat alleen het noordelijke deel van Doggerland onder water kwam te staan na de tsunami en dat de verwoestende kracht van de vloed waarschijnlijk werd afgeremd door heuvels of bossen op het eiland.
Nieuw leven na de overstroming
Het is waar dat grote delen van de bossen werden verwoest, dat mensen en dieren in de overstromingen omkwamen, dat het zeewater de bodem verzilte en dat op veel plaatsen alleen moerasland achterbleef.
Hoewel, nadat het water zich had teruggetrokken, herstelde het overstroomde gebied zich in de loop der jaren, zoals blijkt uit het feit dat bewijzen van planten en dieren opnieuw kunnen worden gevonden in de sedimentlagen boven de verstoorde tsunamilaag.
Het leven op de Doggersbank is dus waarschijnlijk nog enkele eeuwen na de tsunami doorgegaan,.
Het was pas 700 jaar na de aardverschuivingen in Storegga – rond 5500 v.Chr. – dat de zeespiegel zo sterk steeg dat de Noordzee de rest van de Doggersbank opslokte. Op dat moment was het eiland volledig onder water gezet, en alle sporen ervan verdwenen in de golven van de woeste Noordzee.
De dijkaanleg is een klus waar echt iedereen aan mee moet helpen. In de Middeleeuwen werden draconische straffen opgelegd als iemand zijn dijkplicht verwaarloosde. Dit beeldhouwwerk in Otterndorf aan de monding van de Elbe laat zien wat een gezwoeg dijkaanleg is. Eeuwenlang werd dit werk door de kustbewoners zelf gedaan, naast het werk op het land of in de stal.
In februari 1962 werden de kustgebieden van Duitsland en in het bijzonder rond de stad Hamburg van 16 op 17 februari overstroomd. In totaal werden ongeveer 60.000 huizen verwoest en het dodental bedroeg alleen al in Hamburg 315.
Een waterirrigatiesysteem in oude stijl in Oost-Friesland naast een pompstation. Het binnenwater wordt naar buiten gepompt. Het systeem werkt ook bij hogere waterstanden voor de dijk. De poorten in de dijken hebben hun naam gegeven aan vele plaatsen in Oost-Friesland: Greetsiel, Carolinensiel, Bensersiel, Neuharlingersiel enz.
Een dijk moet het water “uit” laten – natuurlijk. Maar aan de Noordzeekust, waar het land soms onder de zeespiegel ligt, verzamelt het water zich en moet het worden afgevoerd. Hier komt de zogenaamde Sieltor in de dijken om de hoek kijken. Deze wordt geopend als het waterpeil bij eb lager is, en dan kan het water in zee weglopen.
De dijkaanleg wordt coöperatief georganiseerd en gefinancierd door bijdragen van bewoners, die ook voorzitters kiezen, alias dijkmeesters, strandvogels of opperzeggers. Regelmatige dijkinspecties worden niet meer, zoals in de 19e eeuw, te paard uitgevoerd. Theodor Storm maakte met de “Bleke Ruiter” een literair monument voor de dijkgraaf.
“Wie wil er niet sterven?” Elk kind kent dit gezegde aan de Noordzeekust – ook als ze niet eens meer Plattdeutsch spreken: “Als je niet wilt duiken, moet je wijken”. Deze foto uit het Noord-Friese Klanxbüll toont de afmetingen: arbeiders zijn hier nauwelijks te herkennen, terwijl de dijk tot aan de horizon reikt.
Een gebroken dam gebouwd om de gezwollen rivier de Elbe tijdens overstromingen in te dammen, wordt afgebeeld voor het dorp Fischbeck in de deelstaat Saksen Anhalt, 10 juni 2013.
Bij een bijzonder hoog water of een stormvloed kan een beroep worden gedaan op soldaten van de Bundeswehr om met honderden zandzakken te sjouwen. Met hun hulp worden de dijken van bovenaf verzwaard en zo gestabiliseerd. Bovendien worden ze ook een beetje opgehoogd.