In Carlos Motta’s 30 minuten durende video Legacy (2019), verschijnt de kunstenaar met zijn mond opengeperst door een mondknevel, terwijl hij een tijdlijn van hiv/aids herhaalt, verteld door journalist Ari Shapiro. Hij begint in 1908, toen werd aangenomen dat hiv voor het eerst op een mens werd overgedragen, en eindigt in 2019, toen de regering Trump aankondigde ernaar te streven de hiv/aidsepidemie in de Verenigde Staten binnen tien jaar te beëindigen, en Congreslid Alexandria Ocasio-Cortez farmaceut Gilead uitschold over de kosten van het preventiemiddel Truvada.
Carlos Motta, Legacy (2019) (still). Courtesy P-P-O-W.
Motta kan zijn woorden nauwelijks vormen: een gestage speekseldruppel loopt over zijn onderlip en vormt schuimige stalactieten uit zijn baard. Zijn ademhaling wordt moeizaam als hij belangrijke gebeurtenissen doorneemt, zoals toen Ronald Reagan in 1987 voor het eerst in het openbaar ‘AIDS’ zei, ongeveer vijf jaar nadat de term ‘acquired immunodeficiency syndrome’ (AIDS) was voorgesteld ter vervanging van het stigmatiserende ‘gay-related immune deficiency’, zeven jaar nadat het eerste erkende geval van HIV/AIDS in de Verenigde Staten was geregistreerd, en slechts één jaar nadat The New York Times meldde dat 1 miljoen Amerikanen met het virus waren besmet.
Legacy is het eerste werk dat De hel is een plek op aarde. Heaven is a Place in Your Head. (26 maart-25 april 2020), een online tentoonstelling van films van Motta, Guadalupe Maravilla, Carolee Schneemann, Hunter Reynolds, Suzanne Treister, en David Wojnarowicz georganiseerd door P-P-O-W.
De compilatie begint met een citaat uit een essay van Wojnarowicz getiteld ‘Postcards from America: X-Rays from Hell’, dat hij schreef naar aanleiding van het overlijden van vriend en mentor Peter Hujar aan AIDS, en zijn eigen diagnose. De tekst begeleidde een tentoonstelling in de Artists Space in 1989, onder leiding van Nan Goldin, Witnesses: Against Our Vanishing, en was voor de National Endowment for the Arts aanleiding om de financiering van de instelling in te trekken. Hell is a Place on Earth. Heaven is a Place in Your Head. begint met de zin waarin Wojnarowicz zijn woede van destijds beschrijft: ‘…when I was told that I’d contracted this virus it didn’t take me long to realise that I’d contracted a diseased society as well.’
In de Verenigde Staten zijn parallellen getrokken tussen de eerste jaren van de binnenlandse hiv/aids-crisis en wat zich afspeelt met Covid-19, en deze verbanden komen terug in Hell is a Place on Earth. Heaven is a Place in Your Head. De meest in het oog springende overeenkomst,’ zegt activist Cleve Jones, ‘is dat beide pandemieën begonnen met Republikeinse regeringen en een Republikeinse president die de ernst van de situatie niet inzagen, en het falen van een krachtige vroege reactie leidde tot tragische gevolgen.’1 Meer in het algemeen, zoals wordt uitgelegd in een UNAIDS-document getiteld ‘Rights in the time of COVID-19: Lessons from HIV for an effective, community-led response’, leggen epidemieën ‘bestaande ongelijkheden in de samenleving bloot en verergeren ze, waarbij degenen die al gemarginaliseerd en kwetsbaar zijn het zwaarst getroffen worden’.2 Als het gaat om het aantonen van het gebrek aan waarde dat sommige regeringen hebben toegekend aan de zorg van mensen, om nog maar te zwijgen van de onderwaardering van de essentiële maar ondergefinancierde werknemers van de samenleving, is Covid-19 voorbeeldig geweest.
In antwoord op wat deze context van zelfisolatie en zogenaamde sociale distantiëring aan het licht heeft gebracht, is Hell is a Place on Earth. Heaven is a Place in Your Head. belicht artistieke uitingen van saamhorigheid en zelfverwerkelijking uit een breed spectrum. Van Hunter Reynolds Medication Reminder (Original) (2012), opgebouwd uit dagelijkse spraakberichten die de kunstenaar eraan herinneren zijn medicijnen in te nemen, en Guadalupe Maravilla’s Spirit Level (2019), dat het verhaal vertelt van hoe de kunstenaar ‘ongedocumenteerd raakte’, tot Suzanne Treisters transformatie van een veld zonnebloemen in een visie van een ‘post-futuristisch sublieme’ in Survivor (F) / The New Planet (2016-2018). De bedoeling is, volgens de korte verklaring van de tentoonstelling, om verzet te tonen tegen ‘lichamelijke en maatschappelijke beperkingen’ en ‘de soevereine structuren, conventies en taboes van de cultuur te overstijgen’.
In een tijd waarin fysieke nabijheid synoniem is geworden met gevaar, voelen Carolee Schneemanns Fuses (1964-1967) en David Wojnarowicz en Marion Scemama’s When I Put My Hands on Your Body (1989/2014) steeds schrijnender aan. In het eerstgenoemde werk wordt een glimp opgevangen van de vrijende kunstenaar in een film die met vuur en zuur is beschilderd, gecollationeerd en verbrand; het laatstgenoemde is een intieme ontmoeting op blauwe schaal tussen Wojnarowicz en Paul Smith. Beide werken, in hun demonstratie van nabijheid, benadrukken wat deze wereldwijde pandemie acuut voelbaar heeft gemaakt nu zovelen schuilen op hun plaats. Dat elk leven (en elke dood) in de wereld afhankelijk is van alle anderen, en dat de ontkenning van deze blijvende waarheid levens kost.
Dit alles keert terug naar het Wojnarowicz-citaat dat deze verzameling werken omlijst, waarbij de kunstenaar blijft geloven dat ‘een van de laatste grenzen die overblijven voor radicale gebaren de verbeelding is…’ Het idee dat niets meer hetzelfde zal zijn als de Covid-19 pandemie eenmaal voorbij is, lijkt op dit moment een veelgehoorde gedachte te zijn. Hoe kan dit moment niet transformerend zijn, nu een onpeilbaar deel van de wereld uitzonderlijk tot stilstand wordt gebracht? Het zou onvoorstelbaarder zijn, misschien fantasieloos, als de dingen teruggingen naar hoe ze waren. –
De Hel is een Plaats op Aarde. Heaven is a Place in Your Head. is te zien op een speciale website. Bekijk de tentoonstelling hier: https://www.hellisaplaceonearth.com/
–