(“mens” / “voorganger” of “pionier”)

INLEIDING

Tot de recente ontdekking van hominefossielen die dateren van meer dan 1,2 mya in het Atapuerca-gebergte in Spanje, was het vroegst bekende fossiele materiaal uit dit gebied niet ouder dan 800 kya. Het materiaal van 800 kya kreeg de taxonomische benaming Homo antecessor, of “Pionier Mens,” als de eerste hominins die West-Europa hebben bereikt.

PHYLOGENY

Sinds de ontdekking hebben onderzoekers gespeculeerd dat Homo antecessor afstamde van een meer afgeleide vorm van H. ergaster die mogelijk vanuit Noord-Afrika de Middellandse Zee is overgestoken tijdens een periode van verlaagde zeespiegels. Nu de geologische klok 300 kya is teruggezet, denkt men dat zij door de Levant (d.w.z. het oostelijk Middellandse-Zeegebied) kunnen zijn gereisd. Wat niet bekend is, is of de evolutionaire gebeurtenis in Europa of in Noord-Afrika heeft plaatsgevonden. Wat de afstammende soorten betreft, is de Homo antecessor een van de kanshebbers voor de voorouder van de Homo heidelbergensis, die op zijn beurt de neandertalers en de moderne mens zou hebben voortgebracht.

ONTDEKKING EN GEOGRAFISCH GEBIED

De soort werd ontdekt door Eudald Carbonell, Juan Luis Arsuaga, en J. M. Bermúdez de Castro. De eerste vindplaats die fossiel materiaal opleverde was de vindplaats Gran Dolina (zie figuur 31.4) in het Atapuerca-gebergte in Spanje. De vindplaats is gedateerd op 900 kya en heeft zowel H. antecessor als H. heidelbergensis materiaal opgeleverd. Tachtig fossielen van zes individuen werden geborgen. Interessant is dat veel van het fossiele materiaal onvolgroeid is en snijsporen vertoont die erop kunnen wijzen dat zij het slachtoffer waren van kannibalisme.

De vroegste vindplaats van H. antecessor is Sima del Elefante (“Kuil van de Olifant”). De vindplaats is gedateerd op 1,2 mya, maar er zijn slechts een handvol fossielen geborgen.

Naast andere vindplaatsen in Spanje zijn er ook werktuigen en voetafdrukken gevonden in Happisburgh, Engeland en Ceprano, Italië (ook bekend als Homo cepranensis, die volgens sommigen nauwer verwant is aan H. heidelbergensis).

FYSISCHE CHARACTERISTIEKEN

Het 800 kya H. antecessor materiaal was meer afgeleid dan eerdere erectusvormen, en bezat een groter brein (1.000-1.150 cc) en een modernere schedel en gezicht. Zij hadden een laag voorhoofd en bezaten een achterhoofdsknot (een knot of chignon is de haardracht waarbij men lang haar in een donutvorm op de bovenkant of achterkant van het hoofd wikkelt), net als de neandertalers (zie neandertaler kenmerken in Figuur 31.5). Er is geopperd dat het doel van dat achterste uitsteeksel is het gewicht van het voorste deel van de schedel en het gezicht in evenwicht te houden. Op grond van de schedelanatomie wordt aangenomen dat zij in staat waren hetzelfde scala van geluiden waar te nemen als de moderne mens en dat zij mogelijk rechtshandig waren. Ze waren met hun lengte van 1,6 tot 1,8 m bijna even lang als de moderne mens en de mannetjes wogen 90 kg.