Bijna ieder kind dat wel eens gebraden kip of kalkoen heeft gegeten, is wel eens uitgenodigd om het wensbeentje te breken en een wens te doen. Dit bekende botje, dat de vorm heeft van een U of een V, zit in de borstkas van een vogel en helpt dit deel van het lichaam te ondersteunen onder de druk van het vliegen. De juiste naam voor dit botje is de furcula en het wordt eigenlijk gevormd door de fusie van de gepaarde sleutelbeenderen, bij de meeste mensen bekend als de sleutelbeenderen. De furcula is van cruciaal belang voor het vliegen van moderne vogels, maar de duidelijke afwezigheid ervan bij dinosauriërs was een van de redenen waarom het zo lang duurde voordat dinosauriërs correct werden geïdentificeerd als de voorouders van vogels.

Tegen het begin van de 20e eeuw werd de oorsprong van vogels hevig betwist. Hoewel de verbazingwekkende gevederde dinosaurus Archaeopteryx naar voren werd geschoven als de eerste vogel die een overgang van dinosaurussen naar vogels vertegenwoordigde, waren er problemen met dit argument. Bijna alle bekende dinosauriërs waren grote dieren, en dit was een kleintje (ongeveer zo groot als een kraai), en onder andere hadden zowel dinosauriërs als Archaeopteryx geen furcula. Ondanks de lange lijst van dingen die dinosauriërs en vogels gemeen hadden, zoals de vorm van hun polsen en enkels en het aspect van de schedel (en waarvan vele ook bij Archaeopteryx werden gezien) werd deze afwezigheid gezien als een fundamenteel en onoverkomelijk probleem.

In die tijd bestond het idee dat een kenmerk dat in de loop van de evolutie verloren was gegaan, niet meer terug kon komen (iets wat de Wet van Dollo wordt genoemd). Als dinosauriërs geen furcula of sleutelbenen hadden, maar vogels wel, dan konden vogels niet uit dinosauriërs zijn voortgekomen. In plaats daarvan moeten vogels zijn voortgekomen uit een eerdere reptielenlijn waar de sleutelbenen nog aanwezig waren, ook al deelden de vogels veel kenmerken met dinosauriërs die ze niet met andere reptielen deelden. We weten nu dat de Wet van Dollo niet klopt en dat zelfs belangrijke kenmerken kunnen terugkeren, dus dat is geen reden om de connectie met dinosauriërs te verwerpen, maar er is een veel groter probleem hier.

Dinosauriërs hadden wel degelijk furculae. Een eeuw of wat geleden was het dinosaurusfossielenbestand niet geweldig en weinig skeletten waren bijna compleet. Een vrij klein kenmerk als een furcula kon gemakkelijk niet worden bewaard of over het hoofd worden gezien. Welnu, we hebben nu talrijke furculae van een enorme verscheidenheid van dinosaurussen, waaronder die welke het dichtst bij de oorsprongsvogels staan. Zelfs Tyrannosaurus had er een en we hebben verschillende andere tyrannosaurussen die ook met een furcula bewaard zijn gebleven (terzijde: dit betekent dat de schouders van deze dieren dicht bij elkaar zaten, wat betekent dat de armen onder het lichaam waren geplaatst en niet hoog op de flanken zoals vaak wordt gezien in reconstructies).

Maar hoe zit het met Archaeopteryx – als zijn voorouders bij andere dinosauriërs dit hadden, en latere vogels hadden het, waarom ontbrak het dan? Ook dit ontbrak niet zo sterk als eerst werd gedacht, maar om een heel andere reden. Hoewel de vroege exemplaren die van Archaeopteryx werden teruggevonden goed bewaard waren gebleven en zowel hun skelet als hun bewaarde veren lieten zien, lag er in één of twee van hen een geheim verborgen – een furcula. Maar in tegenstelling tot hun voorgangers en tot sommige vogels van vandaag, was dit bot bij de jongere dieren niet volledig verbeend – het was eigenlijk meer kraakbeen dan bot. Dat betekende dat het niet zo goed bewaard bleef en dus werd het vele jaren over het hoofd gezien, totdat onderzoek met UV-licht aantoonde dat er een aanwezig was, zij het als een nogal vage verkleuring en depressie op het specimen, maar van de juiste grootte, vorm en positie om een furcula te zijn.

Dus in feite, hoewel deze afwezigheid oorspronkelijk werd gebruikt om te argumenteren tegen het ontstaan van vogels uit dinosaurussen, hebben betere gegevens dit omgedraaid en in plaats daarvan vormt het een opmerkelijk bewijsstuk ter ondersteuning van deze verwantschap. Dinosauriërs die tientallen miljoenen jaren ouder zijn dan vogels hebben een furcula, waaruit blijkt dat deze samensmelting van sleutelbeenderen vroeg in hun geschiedenis is ontstaan en door hun nakomelingen is voortgezet tot op de dag van vandaag. Het is een uniek bot dat niet bij andere gewervelde dieren wordt gezien en dus een uitstekende link vormt om te bevestigen dat vogels werkelijk levende dinosauriërs zijn.

{#ticker}}

{{topLeft}}

{{bottomLeft}}

{{topRight}}

{{bottomRight}}

{{#goalExceededMarkerPercentage}}

{{/goalExceededMarkerPercentage}}

{{/ticker}}

{{heading}}

{{#paragraphs}}

{{.}}

{{/paragrafen}{highlightedText}}

{#cta}{{text}{{/cta}}

Houd me in mei op de hoogte

• Delen op Facebook
• Delen op Twitter
• Delen via E-mail
• Delen op LinkedIn
• Delen op Pinterest
• Delen op WhatsApp
• Delen op Messenger