Een enorme gele ballon bereikte de hemel op 27 mei 1931. In plaats van een mand was hij bevestigd aan een luchtdichte capsule van zwart en zilverkleurig aluminium. Binnenin zaten de Zwitserse natuurkundige Auguste Piccard en zijn assistent Charles Kipfer met een duidelijk doel voor ogen: de stratosfeer bereiken. Uiteindelijk bereikten zij hun doel, een recordhoogte van 15.971 meter in de eerste drukcabine in de geschiedenis. De reden voor dit avontuur was strikt wetenschappelijk: Piccard wilde kosmische stralen observeren en de relativiteitstheorie van Einstein, die hij al jaren kende, ondersteunen. In een episode die de persoonlijkheid van deze veelzijdige wetenschapper perfect omschrijft, besloot Piccard dat hij, om zijn theorie te testen dat deze stralen afkomstig waren uit de stratosfeer, daarheen zou gaan om de experimenten uit te voeren.
Zo ontwierp en liet Auguste Piccard (28 januari 1884 – 24 maart 1962) in het begin van de twintigste eeuw een biervatfabriek een capsule onder druk bouwen die werd voortgestuwd door een waterstofballon. Deze Brusselse professor in de fysica had een decennium lang kosmische stralen bestudeerd toen hij tussen de schoorstenen van Augsburg (Duitsland) terechtkwam. Zijn ballon was per ongeluk opgestegen en tijdens de opstijging realiseerden ze zich dat de aluminium capsule waarmee ze duizenden meters moesten klimmen een kwiklek had.
Eerste persoon die de kromming van de Aarde waarnam
Alles wat mis kon gaan tijdens de vlucht, ging ook mis, hoewel het uiteindelijk allemaal goed is gekomen. Piccard kalibreerde de kosmische stralen (die daar veel krachtiger zijn dan op het aardoppervlak) en werd de eerste persoon die de kromming van onze planeet waarnam. “Het leek een platte schijf met een omgekeerde rand,” zei hij. Toen de waarnemingen waren voltooid, probeerden de ontdekkingsreizigers af te dalen, maar zonder succes. Toen hun zuurstoftanks leeg raakten, zweefden ze doelloos over Duitsland, Oostenrijk en Italië. 17 uur later, toen ze al voor dood waren aangenomen, verschenen ze op de Gurgl-gletsjer in de Oostenrijkse Alpen op 1.950 meter boven zeeniveau. “Het verhaal van hun avontuur overtreft de fictie”, schreef het tijdschrift Popular Science in een artikel in augustus 1931.
De avonturiers werden bejubeld als helden, wat hen er misschien toe heeft aangezet om, ondanks al hun tegenslagen, nieuwe beklimmingen te maken. Piccard maakte in totaal 27 tochten naar grote hoogten waarbij hij experimenten bleef uitvoeren, maar in 1937 besloot hij, nadat hij de hemel had veroverd, om een duik in de waterdiepten te nemen. Door omgekeerd dezelfde principes toe te passen als in zijn stratosferische ballon, vervaardigde Piccard een revolutionaire onderzeeër, die hij de bathyscaph noemde.
Piccard’s idee om zijn onderzeeër op grote diepte te laten varen – waar de enorme druk het ondoenlijk maakt om een drijver vol lucht te gebruiken – was om die lucht te vervangen door benzine. Benzine weegt minder dan water, maar is onsamendrukbaar (behoudt gestaag zijn volume), zodat het de mogelijkheid kan behouden om de onderzeeër zelfs op grote diepte te laten drijven. Om hem te laten zinken, gebruikte hij tonnen ijzer die hij aan het schip bevestigde. De bouw ervan werd onderbroken door de nazi-invasie in België, maar hij slaagde erin hem in 1948 met succes te testen voor de kust van Kaapverdië.
Een onovertroffen record
Met zijn zoon Jacques bouwde hij een tweede apparaat waarmee ze in 1953 afdaalden tot 3.150 meter, een record. Zeven jaar later daalde Jacques 10.916 meter diep af in de Marianas Trench in de Stille Oceaan. Omdat dit het diepste punt op aarde was, vestigden zij een record dat niet meer overtroffen kan worden. De lijn van de Piccards wordt ook gevolgd door zijn kleinzoon Bertrand, die na een reis rond de wereld in een heteluchtballon, de prestatie wil herhalen aan boord van de Solar Impulse II, een vliegtuig op zonne-energie waarmee hij het belang van hernieuwbare energiebronnen onder de aandacht wil brengen.
Piccard heeft de successen van zijn kleinzoon niet meer mogen meemaken: hij overleed in 1962 aan een hartstilstand. Op zijn kist werden een Zwitserse vlag en een blauwe vlag gelegd, als symbool van zijn toewijding aan de hemel en de zee. De figuur van deze buitengewone wetenschapper inspireerde niet alleen zijn verwanten. Hergé, de Belgische tekenaar van Kuifje, baseerde zich op Piccard om het personage van Professor Calculus te creëren. Beiden deelden de bril en de snor, de pioniersgeest en de air van de verstrooide wijsgeer. Maar er was een verschil, zoals Hergé zelf uitlegde: “Professor Calculus is een verkleinde Piccard; de echte was erg lang en ik zou de kaders van het stripverhaal hebben moeten vergroten.”
Door Beatriz Guillén
@BeaGTorres