Intro

Van eilanden die tijdens aardbevingen uit de oceaan springen tot gletsjers die elk uur ijsbergen afkalven: de aarde kan voor je ogen dramatische veranderingen ondergaan.

Deze zeven snelle geologische transformaties fascineren al eeuwenlang wetenschappers en boezemen iedereen angst in.

Een nieuwe kust

Aardbevingen doen niet alleen de aarde schudden, maar ze veranderen het landschap ook ingrijpend. De Chileense aardbeving van 27 februari heeft het landschap van het land veranderd door de grond aan de kust meer dan 2,5 meter op te hogen en het land verder naar binnen te laten zinken, zo blijkt uit een recente studie.

Door de zware beving zijn mariene platforms uit de oceaan omhooggekomen, waardoor de kustlijn op sommige plaatsen 500 meter dichter naar de oceaan is verschoven.

Ijstransportband

Gletsjers, grote rivieren van ijs die ontstaan wanneer sneeuw en ijs zich gedurende honderden of duizenden jaren ophopen, fungeren als een grote transportband die ijs in zee duwt. Deze ijzige rivieren bewegen langzaam in de loop van de tijd, en sommige dumpen uiteindelijk ijsbrokken in zee, een proces dat bekend staat als afkalven, een belangrijke bron van extra water voor de oceanen van de wereld.

Sommige soorten gletsjers kalven echter zo vaak af als eens per uur. Dit soort gletsjers wordt “aan de grond” genoemd, wat betekent dat ze op de oceaanbodem rusten; andere gletsjers drijven bovenop het oceaanwater wanneer ze de zee instromen. Wetenschappers hebben onlangs waargenomen dat de Columbia-gletsjer in Alaska de overgang maakte van een gletsjer die aan de grond ligt naar een gletsjer die drijft, waardoor het afkalven van de gletsjer drastisch werd vertraagd.

Vulkaaninstorting

Massale vulkaanuitbarstingen stoten as en puimsteen de lucht in en kunnen duizenden kilometers ver worden gehoord en zelfs vanuit de ruimte worden gezien. Maar vulkanen kunnen het landschap in een oogwenk veranderen op een andere manier dan door het wegblazen van hun toppen, door enorme aardverschuivingen te veroorzaken.

Duizenden jaren geleden veroorzaakte een grote instorting van het bouwwerk van de vulkaan Soufriere Hills op het eiland Montserrat in de Kleine Antillen aardverschuivingen in de oceaan. Bij sommige van deze aardverschuivingen was bijna 5 kubieke kilometer materiaal betrokken dat zich kilometers onder water voortbewoog.

Instortingen van vulkanische koepels doen zich voor wanneer koepelvormige lavahopen op de top van een vulkaan uiteenvallen als gevolg van een opeenhoping van gasdruk. De uitbarstingen van de Soufriere Hills hebben enkele van de grootste vulkanische koepelinstortingen ooit veroorzaakt.

Landslides

Landslides kunnen dorpen in een oogwenk wegvagen, zelfs als er geen vulkanen bij betrokken zijn. Zware regens veroorzaakten op 1 maart 2010 aardverschuivingen op de hellingen van Mount Elgon in Oeganda.

Landverschuivingen komen vaak voor in de regio, maar deze recente aardverschuivingen zijn veel groter dan eerdere aardverschuivingen. De aardverschuivingen hebben drie dorpen bedolven, met 83 doden en meer dan 300 vermisten op 8 maart, meldde het Bureau van de Verenigde Naties voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden. De Oegandese regering heeft ook verklaard dat ontbossing een rol kan hebben gespeeld bij de aardverschuivingen.

Avalanches

Wanneer gletsjers op bergtoppen instorten, kan dit leiden tot een lawine van ijs en puin die de berg afdaalt. Dat was het geval bij de berg Kazbeck in Zuid-Rusland toen de Kolka-gletsjer op 20 september 2002 instortte.

In de bovenstaande afbeelding toont de donkergrijze streep de kloof die werd overspoeld door ijs, rotsen, water en ander puin van de lawine. De lawine ploegde door de vallei van de Genaldon-rivier met snelheden tot 180 km/u en bedolf delen van een dorp met een laag ijs en rots van 130 meter dik.

Avalanches kunnen, samen met andere dodelijke natuurrampen zoals hittegolven en overstromingen, vaker voorkomen in bergachtige gebieden dankzij de klimaatverandering, volgens een recente studie. In de Alpen, waar de temperatuur sinds het einde van de 19e eeuw twee keer zo veel is gestegen als de gemiddelde temperatuur wereldwijd en naar verwachting de komende eeuw met gemiddeld 0,54 tot 0,9 graden Fahrenheit (0,3 tot 0,5 Celsius) per decennium zal stijgen, zijn deze bedreigingen een reële zorg.

Snelle megafloods

Enkele van de spectaculairste canyons op aarde (en Mars) zijn waarschijnlijk in een geologisch oogwenk gevormd, zo suggereert een recente studie die diep in het hart van Texas aanwijzingen voor hun vorming heeft gevonden.

Zoals iedereen die in Comal County, Texas, woont kan beamen, kunnen ze zelfs nog sneller worden gevormd. Lake Canyon Gorge, een 7 meter diepe kloof, werd in slechts drie dagen uitgeslepen door een overstroming in 2002. De overstroming schuurde een baan van groen in deze Texaanse stad, zandkleurig gesteente achterlatend.

Een enkele catastrofale overstroming die in staat is om in gesteente te snijden is uiterst zeldzaam, maar de Comal overstroming gaf wetenschappers een ticket op de eerste rij voor een gebeurtenis vergelijkbaar met die uit het verre verleden van de planeet, aldus geologen.

Snelle megavloedgolven kunnen in het verre verleden andere ravijnen hebben gevormd doordat ijsdammen van gletsjers ingesloten water vrijlieten. Grote overstromingen kunnen ook verantwoordelijk zijn voor de vorming van sommige Martiaanse ravijnen, aldus geologen.

Meteorinslag

Veel meteoren die op weg zijn naar de aarde, verbranden in de dampkring van de planeet. Degenen die groot genoeg zijn om er doorheen te komen, laten een behoorlijke indruk achter op het landschap.

De wind, het water en de vegetatie van de aarde zullen de meeste kraters uiteindelijk uitwissen. Op enkele uitzonderingen na worden zelfs de grootste kraters uiteindelijk vernietigd door de processen van platentektoniek.